O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

Glossariy 
Azot muvozanati
- odam va hayvon organizmidan chiqadigan azot miqdorining 
ozuqa bilan olinadigan miqdoriga tengligi. Voyaga yetgan organizm normal holatida 
azot muvozanatiga ega. 
Akseleratsiya
- bolalar va o’smirlar o’sishi va rivojlanishining tezlashuvi, jinsiy 
balog’atga yetish davrining birmuncha oldinga surilishi. 
Biologik faol moddalar
- organizmning biror bir-vazifasini amalga oshirishda 
qatnashayotgan va qatnashish qobiliyatiga ega bo’lgan o’ziga hos ta’sir etadigan 
biologik birikmalar. Ularga fermentlar, garmonlar, vitaminlar va boshqalar kiradi. 
Biotik omillar
- tirik organizmlarni o’z hayot faoliyati bilan o’zaro bir-biriga ta’siri. 
Masalan, inson faoliyatining tabiatga ta’siri. 
Venalar
- moddalar almashinuvi jarayoni natijasida karbonat angidrid va boshqa 
mahsulotlarga boyigan qonni organ hamda to’qimalardan yurakka o’tkazuvchi 
tomirlar. Bundan o’pka venalari istisnodir, chunki chap yurak bo’lmasiga keladigan 
bu tomirlar yurakka qon olib kelganligi uchun shunday nomlansada, ammo ular 
orqali o’pkadan kislorodga to’yingan arterial qon oqadi. 
Vena
pul'si
- yurak ritmiga muvofiq ravishda yirik vena devorlarining tebranishi.
Venoz qon
- karbonat angidritga boy qon. 
Vitamin A
- (retinol) ko’rish pigmenti sintezida ishtirok etadi.
Vitamin B
1
- (tiamin) nerv sistemasi va yurak muskullarida uglevodlar 
almashinuvini ta’minlovchi modda. 
Giperfunktsiya
- organlar yoki butun bir organizm faoliyatining fiziologik me’yor 
chegarasidan chiqadigan darajada kuchayishi. 
Gipovitaminoz
- vitaminlarning qisman yetishmasligini ifodadalovchi atama. 
Gipoglikemiya
- qonda glyukoza miqdorining kamayishi. U gavda haroratining 
pasayishi, muskullar zaiflashishi va holsizlanishga sabab bo’ladi. 
Nefron
- buyraklarda siydik hosil qiluvchi tanacha. Odam buyraklarida nefron 2 
mln. atrofida. Nefronda fil'tratsiya, reabeorbtsiya jarayonlari tufayli siydik hosil 
bo’ladi. 
Reabsorbtsiya
- qayta so’rilish. Masalan, bo’yraklarda hosil bo’lgan birlamchi 
siydik tarkibidan suv, aminokislotalar, glyukoza, vitaminlar, Na, K, Ca va boshqa 
ionlarning qonga qayta so’rilishi. Reabsorbtsiya tufayli organizm uchun zarur 
moddalar saqlanib qolinadi, keraksiz zararlililari ajratib chiqariladi. 
Readaptatsiya
– ushbu tushuncha odam yoki hayvon organizmining yangi bir muhit 
sharoitiga uzoq vaqt moslashganidan keyin yana oldingi yashash sharoitiga 
qaytganida sodir bo’ladigan funktsional o’zgarishlarni o’z ichiga oladi. Bunday 
holat kosmik parvozda, suv tagida ma’lum vaqt turganidan keyin yuzaga keladi. 
Sorbtsiya
- tashqi muhitdagi ma’lum moddalarning suyuq yoki qattiq modda 
tomonidan yutilishi. Yutuvchi modda sorbent, yutiluvchi sorbat yoki sorbtiv deb 
ataladi. Agar sorbent butun tanasi bilan sorbatni yutsa, bu jarayonni absorebtsiya 
deyiladi, faqat yuza qismi bilan yutsa adsorbtsiya deyiladi. 

---

215