O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

Quruk moda miqdorini refraktometrda aniqlash 
Usldubni moxiyatini refraktometrni sindirish ko’rsatkichiga qarab quruq moddalar 
miqdorini aniqlashdir. 
Agarda konserva maxsulotlaridagi quruq moddalar miqdorini refraktometr bilan 
aniqlashga maxsus ko’rsatma bo’lsa qo’llaniladi. 
Refraktometrni tayyorlash
Refraktometrda qurish maydoni aniq olish uchun to’ri burchakli prizma yorulik nuri 
tushadigan tomonga yuboriladi. Tushayotgan yorulik nurlari prizma yuzasidan ma’lum 
joylashishida qaytadi. Refraktometrni nuktasini o’rnatib olish uchun shisha tayoqcha bilan 
prizmaga bir tomchi distillangan suv tomiziladi, bunda prizmani xaroratini 20
o
S da ushlab 
turilib, okulyar orqali punktir chiziqli bir biriga tushishi ko’rib olinadi yoki ko’rish doirasini 
markazi shkalani nolga bolinmasiga kelganligi quriladi. 
Agar punktir chiziq yoki doira markazi 0 dan 0.2% gacha turi kelmasa maxsus kalit 
orqali 0 ga keltiriladi. Qurish maydoni bilan kompensatorni yo’naltirish yo’li yoru va qoronu 
chegarasini aniq ajratib olinadi. 
Tajriba o’tkazish. 
Pastki prizma yuzasini markaziy qismiga shisha tayoqcha bilan tekshirilayotgan 
suyuqlikdan bir tomchi tomiziladi. Prizmani yuqori qismini tekshirib olib uni pastki kismi 
bilan jips qo’yiladi. 
Agar tekshirilayotgan maxsulotni tarkibi qattikroq bo’lsa, u xolda 2 qavat taxlangan 
dokaga o’rab siqish yo’li bilan 2-3 tomchi shirasi olinadi va shirani bir tomchisini prizmaga 
tomiziladi. Prizma yuqori qismini tushirib, uni xarakatlantirib, pastki qismi bilan jips xolga 
olib kelinadi. 
Prizmani maxkam qotirgandan so’ng okulyar orqali uni jildirib ko’rish maydonini yoru 
va qorongi chegarasini aniq topib olinadi. Bu chegarani shunda topingki u punktir chiziq 
ustiga tushsin va shundan so’ng shkaladan quruq moddalarning foiz miqdori topiladi. 
Refraktometrni ko’rsatishini aniqlayotganda tajriba o’tkazilayotgandagi xaroratni bilib olish 
kerak, chunki shkalani ko’rsatishi 20
0
S da xaqiqiy buladi. Agar aniqlash boshqa xaroratda 
o’tkazilgan bo’lsa, tuzatish koeffitsienti kiritiladi. 
Qora rangli maxsulotlarni tekshirilayotganda ulardan refraktometr prizmasiga solish 
uchun suyuq qismini ajratib olish kiyin.