O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

16-jadval 
DP-5A, 
DP-5B, 
DP-5V 
asboblarining 
o’lchash 
poddiapazonlari
2-6 
poddiapazonlardagi 
ko’rsatkichlar 
yuqori 
shkala 
bo’yicha 
olinadi 
va 
mos 
keluvchi 
koeffitsientlarga 
(1000, 
100 
va 
h.k.) 
ko’paytiriladi. Noldan birinchi ko’rsatgan raqamgacha bo’lgan bo’laklar ishchi 
bo’laklar 
xisoblanadi. 
Bir 
me’yoriy 
sharoitda 
ko’rsatish 
xatosi (±) 35foizdan oshmaydi.
O’lchash shkalalari.
Yuqoridagi shkala gamma-nurlanishning oza quvvatini xlOOO, xlOO, xlO, 
xl, x0,1 poddiapazonlarda o’lchash uchun muljallangan (16-jadval). Bunda zond 
ekrani «G» xolatda bo’lishi kerak. Zond oynasi ochiq xolda («B» xolat) 
tekshirilayotgan ob’ektdan 1-1,5 sm masofada beta-nurlanish mavjudligi 
aniklanadi. Bunda beta — va gamma-nurlanishlarning umumiy dozasi o’lchanadi. 
Tepadagi shkalada qoraga bo’yalgan uchburchak va yoy bulib, ulardan asbobni 
sozlashda foydalaniladi. Doza quvvati 5 R/s bo’lganda, tepadagi shkala bo’yicha 
o’lchanadi. Rejimni yo’lga solib turuvchi potentsiometr asbobga uzatilayotgan 
elektroquvvatini moslab turadi va ulaydi. Ko’rsatkichlarni olib tashlovchi knopka 
qayta o’lchash talab etilganda asbob strelkasini tezda «0» xolatga keltirish uchun 
xizmat qiladi. Shkalani yorituvchi tumbler korongida ishlaganda shkalani 
yoritadigan lampochkani ulaydi. O’lchov asbobi strelkasi nolga qaytmasa, 
ko’rsatgich olib tashlanganda nolga keltiruvchi vintdan foydalaniladi. Moslash 
uchun saqlovchi vint yechib olinib, uning tagida turgan ikkinchi vintni burash bilan 
strelkani «0» xolatiga qo’yiladi. So’ng yechib olingan saqlovchi vint joyiga qayta 

---

81
buraladi. TG-7M turdagi telefon kichik o’lchamli va boshchalari yumshoq 
materialdan bo’lgan ikkita telefondan tashkil topgan. Bular radioaktivlikning 
borligini tovush orqali aniqlashda qo’llaniladi. Radiatsiya darajasi yuqori bo’lsa, 
shuncha ko’p tovush belgilari eshitiladi.