O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Maxsus (infeksiyaga qarshi) ishlov berish.
Radiatsion xavfsizlik normalari (NRB-2006) da dezaktivatsiya deb ma’lum 
yuzadan yoki joydan radioaktiv ifloslanganlikni kamaytirish yoki ketkazish 
tushuniladi.
Zararsizlantirish (dezaktivatsiya) boshqa tadbirlar bilan bir qatorda maxsus 
ishlov tarkibiga kirib turli yuzalarni, kiyimlarni, oziq-ovqatlarni va suvni hamda 
avariya-qutqaruv tuzilmalarining shaxsiy tarkibini sanitar ishlovdan o‘tkazadi.
Zararsizlantirish
– bu biologik, kimyoviy va radiatsion ifloslanishni ruxsat 
etiladigan darajagacha kamaytirish bo‘yicha tadbirlardir. Bu radioaktiv ifloslanishga 
qo‘llanilganda 
dezaktivatsiya
deb tushiniladi.
Shunday qilib zararsizlantirish radioaktiv ifloslanishni ketkazish yoki 
izolyasiyalashdir.
Zararsizlantirish ishlari samaradorligining ko‘rsatkichlari
Turli xil obyektlar yuzalaridan radioaktiv moddalarni ketkazish samaradorligi 
dezaktivatsiya koeffitsienti (DK) bilan, odam nurlanish xavfini kamaytirish doza 
quvvatini kamaytirish koeffitsienti (KK) bilan baholanadi.
DK yuzadagi ifloslanganlik necha marta kamayganligini bildiradi 
DK= A
d
/A
s
(5.13) 
bu yerda: A
d
– dezaktivatsiyagacha bo‘lgan faollik;
A
s
– dezaktivatsiyadan so‘nggi faollik.
Odamlar nurlanish xavfining kamayishi 
(5.14)
 
KK= M
dn
/M
dk
bu yerda: M
dn
– dezaktivatsiyagacha bo‘lgan doza quvvati;
M
dk
– dezaktivatsiyadan so‘nggi doza quvvati.

---

206
Atom energetikasi sohasi uchun zararsizlantirishning 5 balli sifat shkalasi 
ishlangan (5.17-jadval). 
5.17 – jadval. Zararsizlantirish ishlarining sifat shkalasi 
Sifat shkalasi 
I 
II 
III 
IV 
V 
Zararsizlantirish 
shkalasi 
a’lo 
yaxshi 
qoniqarli 
yomon 
juda 
yomon 
DK qiymati: 
atom energetikasida 
Chernobilda 
100 dan 
yuqori 
20 dan 
yuqori 
50-100 
10-20 
25-50 
2-10 
25 dan 
kam 
2 
- 
2 dan 
kam