O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

ionlashtiruvchi nurlanish 
va
 
ionlashtiruvchi nurlanish manbaiga quyidagicha ta’rif beriladi: 
Ionlashtiruvchi nurlanish
— radioaktiv parchalanishda, yadroviy evrilishlarda, 
moddadagi zaryadlangan zarralar harakatining sekinlashuvida hosil bo‘ladigan hamda 
muhit bilan o‘zaro ta’sir etish chog‘ida har xil qutbli ionlarni hosil qiladigan 
nurlanish; 
Ionlashtiruvchi nurlanish manbai (INM)
— o‘zidan ionlashtiruvchi nurlanish 
chiqaruvchi yoki chiqarishga qodir bo‘lgan qurilma va (yoki) radioaktiv modda, 
yadroviy materiallar. 
Bir qancha ilmiy-tekshrish muassasalarida va sanoat korxonalarida har xil 
maqsadlar uchun radioaktiv moddalardan foydalaniladi. 
Masalan, mashinasozlik sanoatida radioaktiv moddalardan quyma detallardagi 
kamchiliklarni va payvand qilingan joylarning va detallarning sifatini aniqlashda 
keng qo'llaniladi. 
Kristallsimon moddalarning tarkibini tahlil qilish, ishlab chiqarish jarayonlarini 
nazorat qilish va avtomatlashtirishda ham radioaktiv nurlar yaxshi natija beradi. 
Ionlashgan nurlar inson organizmiga zararli ta'sir ko'rsatib, og'ir kasalliklaming 

---

178
kelib chiqishiga sababchi bo'lishi mumkin. 
Uning ta'sirida inson og'ir kasallik hisoblanadigan nur, oq qon kasalligi va har 
xil xavfli shishlar, teri kasalliklariga duchor bo'lishi mumkin. Shuningdek, ionlashgan 
nurlar ta'sirida genetik ta'sirlanish, ya'ni keyingi avlodlarga ham ta'sir ko'rsatuvchi 
nasliy kasalliklar kelib chiqishi mumkin. 
Radioaktiv nurlarning eng xavfli joyi shundaki, inson organizmida bu kasallik 
yaqqol namoyon bo'lguncha hech qanday belgiga ega bo'lmaydi. Aniqlangandan 
keyingi holat esa nihoyatda og'ir bo'lishi va ko'pincha o'lim bilan tugashi mumkin. 
Radioaktiv moddalar bilan ishlaganda ishni to'g'ri tashkil qilish va muhofaza 
chora-tadbirlarini qo'llash xavfsizlikni ta'minlaydi.