Oʻzbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat

MiniTool Power Data Recovery oynasi
Rus tilidagi lokalizatsiya bo'lmasligiga qaramasdan, barcha yordamlar asta-sekin sehrgarning nazorati ostida amalga oshirilganligi sababli o'chirilgan va yo'qotilgan fayllarni qayta tiklashning nuktalarini tushunish oson. Masalan, eng oddiy holatda - tasodifan o'chirilgan fayllarni tiklashda kerak bo'lgan yagona narsa Undelete Recovery modulini ishga tushirish, skanerlash qurilmasini ko'rsatish (2-rasm) va tugmani bosing Orqaga olingundan so'ng dastur darhol aniqlangan papkalar va fayllar ro'yxatini ko'rsatadi. Ko'pgina modullarda skanerlash tez yoki to'liq bo'lishi mumkin, ikkinchisiga ko'proq vaqt ketadi, lekin undan ham samarali bo'ladi. Tahlil paytida topilgan papkalar va fayllar xoch shaklida belgilar bilan belgilanadi, savol yoki nusha belgisi - tasodifiy o'chirilgan fayllarni ko'rsatish uchun xoch ishlatiladi va boshqa piktogramlar, yo'qolgan ma'lumotlar va RAW fayllarini ko'rsatadilar (3-rasm). Rasmlar va matnli fayllarni tiklashdan oldin bevosita yordam dasturidan ko'rish mumkin.



Shakl. 2. O'chirilgan fayllarda diskni tahlil qilishni ishga tushirish



Shakl. 3.Sanat natijalarini taqdim etish
MiniTool Power Data Recovery ilovasida


Savollar:

1. 
   Disklarga xizmat ko‘rsatuvchi dasturlar qaysi?
   
2. 
   Disklarning turlari va qanday shikastlanadi?
   
3. 
   Shikastlangan fayllar qanday bo‘ladi?
   
4. 
   Shikastlangan fayllarni tiklaydigan dasturlar qaysi?
   

Mavzu: Arxivlashtirish dasturlari
Mashgʻulot rejasi:

1. 
   Arxivlashtirish dasturlari.
   
2. 
   Fayllarni arxivlashtirish haqida umumiy ma’lumot.
   
3. 
   RAR va ZIP arxivator dasturlar.
   

Fayllarni arxivlash
Kompyuterlar bilan ishlash paytida informatsiya (fayl, dastur) yukotilishi mumkin. Chunki tasodifiy yuk kilish, virusdan zararlanishi (yuktirish), disklarni yaroksizlanishida uchraydi. Axborotni himoyalash uchun uning zahira nusxalari arxiv holda bulishi lozim. Arxivlash saklanayotgan axborotni ixchamlashga imkon yaratadi. Boshka tomondan, axborotning kompyuterlar orasida disket orkali kuchirilishi doimo kulay, ayniksa, ixcham yoki zichlangan holda.
Arxivlar (fayllar tahlami) yaratilishi uchun maxsus dasturlar –arxivatorlar kullaniladi. Arxivatorlar axborotni maxsus ixchamlashtirish usullarini kullash yordamida fayllarni kichik ulchamli nusxalarini yaratadi va bir necha fayllar nusxalarini yagona arxiv faylga jamlashi mumkin.
Arxivator dasturlar. Arxiv fayl yaratishda kuyidagi dasturlar kullaniladi, ularni ikki sinfga bulish mumkin:
1. Ixchamlovchi, tahlovchi dasturlar, arxivatorlar;
2. Zahira nusxa olish dasturlari.
Tahlovchi dasturlar axborotni ixchamlashning maxsus usullarini kullash yordamidafayllarning kichik ulchamli nusxalarini yaratadi va bir necha fayllar nusxalarini yagona arxiv faylga jamlashi mumkin. Zahira nusxa olish programmalari qattiq diskdagi axborotni stimer kassetalari yoki disketaga nusxasini olish uchun muljallangan.
Arxiv fayl. Arxiv fayl ixcham holda joylashtirilgan bir yoki bir necha fayllar yiGindisidan iborat bulib, yaxlit fayldan ularning zarurat tuGilishida dastlabki kurinishda chiqarib olish mumkin. Arxiv fayl uzida mundarijani aks ettiradi va unda kuyidagi axborot mavjud:
Fayl nomi, katalog haqida ma’lumot, faylni aniklash sanasi va vakti, diskdagi fayl ulchami, arxivdagi ulchami, arxiv butunligini tekshirish uchun har bir faylni tsiklik nazorati, Arj, Pkzip, JHA, Pkpak, Jce.
Qisqacha tavsifi. RAR 1. 33 ning Pkzip 2. 04 e, Arj 2. 41, JHA 2. 11 ga solishtirma asosiy tavsifini beramiz:

1. 
   Ixchamlash darajasi. EXE, COM, ZIR, OBY, OVR xildagi fayllarda va ularga uxshash RAR boshka arxivotorga solishtirganda maksimal kisish darajasini ta’minlaydi, bu bilan PKZIP VA ARJ dan 0, 5-3% ga utadi (EXE va COM fayllar, LZEXE, PKZITE, DIET tipdagi programmalar tomonidan ixchamlashtirilgan). Ayrim fayllar yutuk ulchamning 5-7% ga etishi mumkin. Ixchamlash usuli natijaga unchalik ta’sir kilmaydi. Matnli axborot PKZIP va ARJ kabi ixchamlanadi.
   
2. 
   Ixchamlash uslubiga boGlik, odatda 32 kilobayt ulchamli fayllarda. Katta matnli fayllarda RAR odatda boshka arxivatorlardan ancha ustun. Ma’lumotlar bazasi fayllari kayta ishlanganda RAR, PKZIP arxivatorlari bir muncha yon beradi (ayrim xollarda ARJ), bunda ish ulchami va vaktiga ixchamlash metodi (uslubi) ta’sir etishi mumkin (m0-m5). Grafik axborotni zichlashish darajasi fayllar turiga boGlik. Katta mikdordagi kichik fayllarni tahlashda (RAR) ARJ va PKZIP dan fayllar nomlari hisobiga yutishi mumkin. Uzluksiz (solid) arxiv yaratishda, ular tarkibida bir xil fayllar bulsa, ixchamlash (kisish) darajasi 10-40% va undan ortik oddiy arxivga tahlashdan ustun keladi.
   
3. 
   Ixchamlash tezligi RAR tahlash tezligi PKZIP tezligidan 15 % kam. Boshka arxivatorlar sekinrok ishlaydi.
   

Ochish tezligi. Ochish tezligi buyicha RAR fakat PKZIPdan keyin turadi.
4. Talab kilinuvchi resurslar: RAR ishlashi uchun MS. DOS 3. 0 yoki cungi boshka versiyalari zarur. Bush operativ xotiraning kiritishi uchun minimal ulchami 380 kilobayt, bu kursatkichning oshirishini tahlash va ochish tezligini oshirishini, disk operatsiyalarini buferlash hisobiga tula ekranli koplashda ishni tezlatish mumkin.
5. Kushimcha imkonyatlar.
Standart vazifalardan tashqari RAR kuydagalarni taminlaydi:
1. Tula ekranli interfeys boGlanish:
a) ochiluvchi va yopiluvchi fayillarni tanlash;
b) arxivdagi kichik kataloglar strukturasi emulyatsiyasi;
v) “sichkon” bilan ishlash;
g) konfiguratsiya (shakl) fayilida parametrlarni saklanishi;
d) oddiy va taxlangan fayillarni matnli yoki 16-li shaklda kurish.
2. Maxsus vazifalar:
a) arxiv faylni disketlarga kuchirish uchun kismlarga bulish (volumes);
b) њz-uzidan ochiluvchi arxivlarni yaratish va modifikatsiya (IFX) kilish;
v) њzi ochiluvchi (taxi ochiluvchi) arxiv tomlarini yaratish;
g) њta zichlashishi va kisilishi darajali uzluksiz arxivlar(solid) yaratish;
d) parol (shartli suz)lar asosida axborot himoyasi;
e) arxivlarni modifikatsiyadan himoyalash;
j) zararlangan arxivlar tuzilishini tiklash;
z) arxiv va alohida fayllarga izohlarni kushish.
3. To‘la ekranli tartibda ZIP, ARJ, LZH arxivlari bilan ishlarni kullash.
a) tahlanuvchi va ochiluvchi fayllarni tanlash.
b) arxivdagi kichik kataloglar strukturasini emulyatsiya kilish.
v) arxivlar ustida asosiy operatsiyalarni bajarish.