O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Tayanch iboralar:
vijdon, konfessiya, bag‘rikenglik, urf-odat, qadriyat, 
missionerlik, prozelit, diniy tashkilot. 
Dunyoviy davlatlarda, ya‘ni davlatdan din, diniy tashki-lotlar ajratib 
qo‘yilgan mamlakatlarda, insonparvar, demok-ratik jamiyatlarda vijdon erkinligi 
mavjud. Vijdon erkinligi nima? Bu savolga quyidagicha javob berish mumkin. 
Dinlarga, diniy urf-odatlarga, imon-e‘tiqodga har bir fuqaroning amal qilishi yoki 
hech qanday dinga amal qilmas-ligi huquqlarini joriy etilishi va ulardan 
shaxslarning bemalol foydalana olishiga vijdon erkinligi deyiladi. 
Vijdon erkinligi insoniyat tarixida turli shakllarda amal qilgan bo‘lib, ular 
hukmron diniy mafkura, dunyoqarash talablariga nisbatan ziddiyatda bo‘lib kelgan. 
Bugungi kunda mamlakatimizda 16 diniy konfessiya vakillari istiqomat qilib 
kelmoqda. 
Davlat ular bilan o‘zaro munosabatda o‘z dunyoviy xususiyatini hisobga 
olgan holda quyidagi tamoyillarga amal qilmoqda: 

---

119 
-
dindorlarning diniy tuyg‘ularini hurmat qilish; 
-
diniy e‘tiqodlarni fuqarolarning yoki ular uyushmalari-ning xususiy ishi deb 
tan oladi; 
-
diniy qarashlarga amal qiluvchi fuqarolarning ham, ularga amal qilmaydigan 
fuqarolarning ham huquqlari-ni teng kafolatlash hamda ularni ta‘qib qilishga yo‘l 
qo‘ymaslik; 
-
ma‘naviy tiklanish, umuminsoniy ahloqiy qadriyatlarni qaror toptirish ishida 
turli diniy uyushmalarning imkoniyatlaridan foydalanish uchun ular bilan muloqot 
qilish yo‘llarini izlash zarurati; 
O‘zbekiston Respublikasining ―Vijdon erkin-ligi va diniy tashkilotlar 
to‘g‘risida‖ gi qonuniga yangi modda-lar qo‘shilib, yangi tahrirda 1998 yil 1- may 
kuni qabul qilindi. 
Uning 5-moddasida davlatdan din, diniy tashkilotlar ajratib qo‘yilganligini 
ko‘rsatish bilan birga barcha dinlar, ularning tashkilotlari teng huquqqa egaligi, 
dindorlar orasida o‘zaro nizolar chiqarish, horijdan kelib da‘vat qilish qonun bilan 
ta‘qiqlanadi. Bu ishlarni qilgan shaxslar javobgarlikka tortiladi, deyiladi. 6-
moddada barcha viloyatlar, tumanlar va mahalla qo‘mitalari o‘z hududlarida ushbu 
qonunga to‘g‘ri amal qilish uchun mas‘ulligi va javobgarligi alohida ta‘kidlab 
o‘tilgan. 
7-moddada O‘zbekiston Respublikasida xalq ta‘limining barcha tizimi dindan 
ajratib qo‘yilganligi, ta‘lim tizimi dasturiga diniy bilim berish kiritilmaydi, deb
yozilgan. 8-moddada esa 18 yoshga to‘lgan va undan o‘tgan fuqarolardan 100 
nafari diniy jamoa tuzishga ruxsat etilishi ko‘rsatib o‘tilgan. 
Qonunda xususiy tarzda dinni o‘qitish ma‘n etiladi (9-modda), deb 
ko‘rsatilgan. Ro‘yhatga olinmagan va ruxsat qilinmagan diniy tashkilot yoki jamoa 
tashkil etgan shaxs javobgarlikka tortiladi (11-modda). 
Jamoat joylarida diniy xizmatdagilardan boshqa fuqarolarga diniy libosda 
yurish ma‘n etiladi (14-modda). Horijdan keltirilgan diniy adabiyotlar maxsus 
ekspertizadan o‘tkazilgandan so‘nggina tarqatiladi (19-modda). Diniy ekstremistik 
mazmundagi chop etilgan materiallar, kino, foto, audio, video materiallar 

---

120 
tayyorlash, saqlash va tarqatish ta‘qiqlanadi (19-modda). Diniy ekstremizm – 
muayyan diniy konfessiya va tashkilotlardagi ashaddiy mutaassib, fanat ik 
unsurlarning faoliyati mafkurasi. Fanatizm o‘z aqidasining shak-shubhasiz 
to‘g‘riligiga ishonib, boshqa firqa va mazhablarni butunlay rad etgan holda ularni 
tan olmaslik, balki ularni diniy asoslarni buzishda ayblab, ularga qarshi urush 
ochishga chaqiradigan omillardandir. Diniy fanatizm diniy ekstremizm va 
terrorizmga zamin tayyorlaydi.
Missionerlik haqida so‘z borar ekan, avvalo ushbu tushunchaning lug‘aviy 
va istilohiy ma‘nolarini tushunib olish muhim ahamiyatga ega. Ushbu so‘z lotin 
tilidagi