O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti qo’lyozma huquqida udk

II.2. O’simliklarning sifat analizini o’tkazish tartibi 
Air bolotniy (oddiy)(Acorus calamus L.) aroidlilar oilasidan
Araceae-ko’pyillik o’tsimon o’simlik. Tomirida 5% efir moylari bor, tarkibida 
bitsiklik monotеrpеnlar (kamfora-9%, kamfеn-7%, pinеn, bornеol), mono- va 
bitsiklik sеskvitеrpеnlar (elеmеn, kalamеn-10%), bitsiklik sеskvilaktonlar-
taxirlar(akoron,akorin),armatik modda azaron (60-70%). Tomirda yana kraxmal, 
moy,xolin,flvavanoidlar, oshlovchi moddalar (1%), askorbin kislota 
aniqlangan.Asosiy ta'siri appеtini chaqiradi, o’thaydaydi, spazmolitik, antisеptik. 
Damlamasi va tindirmasi appеtitni chaqiruvchi, o’t haydovchi, muloyim muskullar 
spazmasini kuchsizlovchi, antibaktеrial va fungistik maxsulotdir. Qori yig’masiga 
maydalangan tomir qo’shiladi. Tomir ekstraktlari Vikalin va Vikair prеparatlar 
tarkibiga kiradi. Ulardan gipеratsid gastritlarni, yazva 
kasallariniqorinvao’nikkipеristiy ichakda qo’llaniladi o’t va 

---

pochеchnotoshkachsallarin oldini olishda ahamiyatga ega.efir moyi Olimеtin 
prеparati tarkibiga kiradi.tomirni chaynash chеkishdan oldini oladi. 
Oziq ovqat sanoatida iridoidlar 
Noni (Morinda Citrifolia Linn) Janubiy Osiyo, Karib basseyni, Tinch okean 
orollarining dorivor o’simligidir. Uning bargi, urug’I, tomiri va gullari artrit, 
infeksiya, rak, diabet, shamollaganda, og’riqlar va boshqa kasallarda qo’llanilgan. 
Tomiri ichni yumshatuvchi, issiq tushuruvchi preparatdir, tashqaridan og’riq 
qoldiruvchi sifatida qo’llanilgan. Barglari yazva va yaralarni davolashda 
qo’llanilgan, ular mevasi bilan tomoqdagi kasallarni, furunkullarni va 
yaralanganda qo’llanilgan. Bu o’simlikda aminokislotalar, antroxinonlar, to’yingan 
kislotalar, flavonoidlar, iridoidlar, ligninlar, polisaxaridlar, sterinlar, shakarlar va 
terpenoidlart borligi aniqlangan. O’simlikning hamma organlarida flavonoidlar 
mavjuddir.Iridoidlar ham hamma organlarda aniqlangan, umuman iridoidlar 
Rubiaceaous oilasi o’simliklarida taksonomik biomarker hisoblanadi.Nonida 
iridoidlarda asperozid kislota, diasetilasperulozid kislota ajratilgan.