O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan

Avtomobilning boshqariluvchanligi

Boshqariluvchanlik deganda, avtomobilning haydovchi bergan yo’nalish bo’yicha harakatlanishini ta’minlash xususiyatiga aytiladi. Avtomobilning boshqa foydalanish xususiyatlaridan ko’ra, ko’proq. boshqariluvchanlik haydovchiga bilan bog’liq Boshqariluvchanlikni yaxshi ta’minlash uchun avtomobilning konstruktiv ko’rsatkichlari, haydovchining psixofiziologik tavsifnomasiga mos kelishi kerak.

Avtomobilning boshqariluvchanligi bir necha ko’rsatkichlar bilan baholanadi. Bulardan asosiysi: avtomobilni aylanma harakatlanishida egrilik traektoriyasining chekka qiymati, egrilik traektoriyasi o’zgarishida tezlik qiymatining chekka miqdori, avtomobilni boshqarishda sarflanadigan energiya miqdori, berilgan harakat yo’nalishidan avtomobilni o’zo’zidan chetga chiqish qiymati mikdoridir.
Boshqariladigan g’ildiraklar yo’l notekisliklari ta’siridan doimiy ravishda o’zining neytral holatidan chetga chiqib turib, boshqariladigan g’ildirakning neytral holatini saqlashi va burilishdan keyin o’z neytral holatiga qaytish qobiliyatiga, boshqariladigan g’ildiraklar stabilizatsiyasi deyiladi. Boshqariladigan g’ildiraklar og’irlik va tezlik stabilizatsiya turlari bilan farqlanadi.
Og’irlik stabilizatsiyasi, oldingi osmaning shkvorenini ko’ndalang qiyaligi bilan ta’minlanadi. G’ildirak burilganda,shkvorenь ko’ndalang qiyaligi sababli avtomobil ko’tariladi, lekin u o’z og’irligi bilan burilgan g’ildirakni avvalgi holatiga qaytishiga harakat qiladi.
Tezlik stabilizatsiyasi momenti, shkvorenning bo’ylama qiyaligi natijasida vujudga keladi. SHkvorenь shunday joylashganki, uning yuqori uchi orqaga, pastki uchi esa oldinga yo’nalgan. SHkvorenь o’qi yo’lni, shina bilan yo’l kontakti oldidan kesib o’tadi. SHuning uchun avtomobil harakatlanish paytida, g’ildirashga qarshilik kuchi, shkvorenь o’qiga nisbatan stabilizatsiya momentini vujudga keltiradi.