O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti “tasdiqlayman”

Phun physics
dasturi Shvetsiya shahridagi Umeo Universitetining hisoblash 
fanlari kafedrasi tomonidan yaratilgan. Dastur orqali 2 o`lchovda (2D) tasvirlarni 
“jonlantirish” imkoniyatini beradi, ya’ni, dastur yordamida fizikaviy jarayonlarni 
modellashtirish va fizikaviy jarayonlarni kuzatish ham mumkin.

---

86 
Oddiy harakatlar orqali dastur muhitida harakatlana oladigan avtoulovni yaratish 
mumkin, buning uchun avtoulovning korpusi konstruktsiyasini chizgan holda 
avtoulovga “motorcha” qo`yib, "Play" tugmachasini bosish va o`zingiz yaratgan 
avtoulovning harakatini kuzatish mumkin bo`ladi
1-chizma. Phun physics dasturining interfeysi 
Beginnings of Electronics. Dastur elektron konstruktor bo`lib, u monitor 
ekranida elektr sxemalarini yig’ish jarayonini imitatsiya qilish imkoniyatini beradi. 
Kompleksning asosiy xususiyatlaridan biri, unda real fizikaviy jarayonlarni 
juda katta aniqlikda imitatsiya qilish mumkin. Dastur imkoniyatlari juda keng bo`lib, 
undan amaliy mashg’ulotlarda ya`ni, masalalar echishda ham foydalanish 
imkoniyatlari mavjud. Ayniqsa virtual laboratoriya ishlarini bajarishda bu dasturdan 
ijodiy foydalanish mumkin.
 
2-chizma. “Beginnings of Electronics” dasturining interfeysi. 
Elektron konstruktor orqali: 
-
o`tkazgichning qarshiligini uning solishtirma qarshiligi, uzunligiga va uning 
ko`ndalang kesim yuzasiga bog’liqligini; 
-
zanjirning bir qismi va butun uchun Om qonunini; 
-
o`tkazgichlarni, kondensatorlarni va g’altaklarni ketma-ket va parallel ulash 
qonunlarini; 
-
elektr zanjirlarda elektr saqlagichlarning ishlash printsiplarini o`rganish; 
-
elektr isitgichlarda issiqlik ajralish qonunlarini o`rganish; 
-
har xil elektr zanjirlarda kuchlanish va tok kuchining o`zgarish jarayonlarini maxsus 
o`lchagichlar (mul’tmetr va ikki kanalli ostsillograflar) orqali o`lchash va o`rganish; 
-
o`zgaruvchan toklarning fazalarining siljishini o`rganish; 
-
o`zgaruvchan tok zanjirida aktiv, induktiv va sig’im qarshiliklarning qiymatlarini 
aniqlashda va qarshiliklarning siklik chastotaga bog’liqligini o`rganish;
O`zgaruvchan toklarda quvvatni aniqlashda va h.k. foydalanish mumkin. 

---

87