O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-texnologiya instituti

T

 va 

K

 qiymatini to‘ish kerak. 

Boshqaruv tizimidagi rostlagichlarini koeffitsient qiymatlarini aniqlash uchun 

tizim  modelini  kom‘yutorda  akslantirish  kerak.  Buning  uchun  tizim  modelini 

tuzish  kerak,  tizim  modeli  tizim  elementlarining  modeli  yig‘indisidan  iboratdir.

 

Masalan,

  haroratni  boshqarish  tizimi:  qurilma,  datchik,  rostlagich  va  ijrochi 

mexanizmdan iboratdir. 

Qurilma 

matematik 

modelini 

tuzishning 

eks‘eremental 

usuldan 

foydalanaman,  bunda  qurilma  kirish  qiymatiga  turtki  berib,  chiqish  qiymatning 

BO 

D 

R 

IQ 

---

43 

 

o‘zgarishini  o‘lchovchi  qurilma  yordamida  yozib  olaman.  Bu  chizma  qurilma 

dinamikasi  deyiladi  va  bu  chizma  asosida  qurilmani  qanday  zveno  ekanligini 

anaqlashimiz  mumkin,  ko‘rinib  turibdiki  qurima  1-tartibli  turg‘un  (aperiodik) 

zvenodir

 

Boshqaruv  tizim  funktsional  chizmalarini  chizishda,  GOST  dan  foydalanib, 

birlamchi,  ikkilamchi  asboblarni  tanlab  tartib  bilan  joylashtiraman.  Tanlanilgan 

o‘lchovchi  va  boshqaruvchi  asosida  boshqarish  tizim  funktsional  chizmasini 

chizaman. 

O‘rgayotgan  misol  uchun  obektning  funktsional  boshqarish  chizmasi 

quyidagicha ko‘rinishda bo‘ladi. Adabiyot va uslubiy qo‘llanmalardan foydalanib, 

birlamchi,  ikkilamchi  asboblar,  rostlagich,  boshqaruvchi  va  ijrochiqurilmalarni 

GOST  21.404-85  talabiga  mos  ravishda  tuzildi  va  o‘lchash  va  boshqarish 

vositalarining buyurtmalar ro‘yxatiga (jadval 2.1.) yozib qo‘yildi.    

2.1-jadval