O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi

Ruxsat etilgan kontsentratsiya (daraja, miqdor) (REK, RED, REM) – 8 soatli yoki boshqa ish kuni, shuningdek haftasiga 40 soatdan ortiq bo`lmagan, ishlashi davomida kasallik yoxud sog’ligida o`zgarishlar keltirib chiqarmaydigan kontsenratsiya (daraja, miqdor).
AMALIY (SEMINAR) MASHG’ULOT №:6

Xavf, xavfsizlik madaniyati; HFX aksiomalari
Ishdan maqsad. Xavfsizlik madaniyati va XFX aksiomatikasi haqida mahlumotga ega bo’lish.

Har yili Rossiya federatsiyasida 13 mln odam jarohatlanishi va zaharlanishi Rossiyalik mutaxasislar tomonidan mahlumot keltiriladi. Dunyo bo’yicha bu 70 mlnga yaqindir. Xavfsizliklarga rioya qilinmasligi natijasida nobut bo’ladigan odamlarning 30% erkaklar, 23% ayollar, 47 % voyaga yetmaganlarni tashkil etadi. Bunday holatlar O’zbekistonda ham uchraydi.

Bunday holatlarni asosiy sababi nimadan iborat? Xavfsizlik qoidalari yo’qmi? Bor, ammo hamma ham unga bir xil amal qilmaydi. Xavfsizlik qoidalariga amal qilmaslik yuqoridagi statistik mahlumotlardagi sonlarning ortishiga olib keladi. Xavfsizlik qoidalari barcha sohalar va kundalik faoliyatga doir mavjud. Masalan, yo’l harakati xavfsizligi, yong’in xavfsizligi, elektr xavfsizligi, turli kasalliklardan himoyalanish xavfsizligi va profilaktikasi, mehnat xavfsizligi va hokazo. Bunday tushunchalar maktabgacha tahlim muassasalaridan boshlab oliy o’quv yurtlarigacha va turli tizimlarda o’qitiladi. Xavfsizlik qoidalarini katta yoshdagi deyarli barcha odamlar biladi ammo unga hamma bir xil amal qilmasligi bu xavfsizlik madaniyati degan tushunchani keltirib chiqaradi va xavfsizlik madaniyati hammada har xil shakllanadi. Xavfsizlik madaniyatini yoshlarda to’g’ri shakllantirish uchun uni o’quv muassasalarida o’qitishning o’zi yetarli emas. CHunki bola xavfsizlik haqida auditoriyada o’qib turib, hayotda boshqa manzarani ko’rsa unda ikkilanish paydo bo’ladi va ko’proq ko’rgan jarayoniga amal qiladi. Masalan, maktabda yo’l harakati qoidalarini o’qituvchi bolaga o’rgatsa, ammo u ko’chada uni teskari holatini ko’rsa xuddi shu holat yuzaga keladi.

Nima qilish kerak? Yoshlarda xavfsizlik madaniyatini to’g’ri shakllantirish uchun ijtimoiy muhit sog’lom bo’lishi talab etiladi. Yahni atrofdagi katta yoshdagi odamlar xavfsizlik qoidalariga amal qilib, o’rnak bo’lsa keyin xavfsizlik madaniyati jamiyatda normal shakllanadi. Xavfsizlik madaniyatini to’g’ri shakllantirish oilada, o’quv muassasalarida, ko’cha va jamoat joylarida tengdaniga shakllantirilsa so’ng natija berishi mumkin.

Afsuski bugungi kunda bu masalaga turli joylarda turlicha yondoshish natijasida odamlarda bu turlicha shakllanib baxtsiz hodisalar va odamlarning jabrlanishlarining kelib chiqish ehtimoli yuqori bo’lib kelmoqda. Bu bugungi hayotimizdagi eng og’riqli hal qilinishi kechiktirilib bo’lmaydigan muhim masala.

Xavfsizlik madaniyati ko’rinishlari nihoyatda ko’p bo’lib, quyidagicha:

Jismoniy madaniyat, ovqatlanish madaniyati, kiyinish madaniyati, gigienik madaniyat, muomila madaniyati, mehnat madaniyati, jinsiy madaniyat, yo’l harakati, yong’in, elektr va boshqa xavfsizliklarga rioya qilish madaniyati va hokazo. Ushbu madaniyatlarning hammasi insonlar xavfsizligini tahminlashda ishtrok etadi.