O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

Hududlar	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
2014
1	Qoraqolpog’iston Respublikasi	76,2	113,6	v 2,2 r.	106,4	70,5	63,1	159,9	120,4	179,6	143,4
	viloyatlar:
2	Andijon	129,2	97,2	122,3	151,5	104,4	108,9	128,4	128,6	96,7	105,2
3	Buxoro	120,7	112,7	185,2	129,3	v 2,6 r.	72,0	117,7	107,5	100,4	101,8
4	Jizzax	111,5	115,5	95,4	158,4	102,9	145,8	123,5	117,3	129,4	97,1
5	Qashqadaryo	116,2	144,9	98,2	174,1	110,6	63,3	104,9	126,6	102,5	105,6
6	Navoiy	141,9	133,5	108,3	100,0	113,8	250,0	70,2	110,4	96,9	87,2
7	Namangan	97,1	112,3	134,8	119,3	139,0	103,9	105,5	114,7	121,7	140,2
8	Samarqand	110,6	101,4	110,3	106,2	120,1	140,7	111,5	110,9	120,0	103,4
9	Surxondaryo	136,4	108,9	119,6	104,9	123,1	104,2	100,2	112,9	123,0	106,3
10	Sirdaryo	89,6	132,2	96,1	147,4	140,0	148,6	130,0	100,2	108,1	105,1
11	Toshkent	112,7	89,9	136,2	137,5	140,2	104,1	124,9	77,0	143,4	116,8
12	Farg’ona	119,2	97,9	129,7	138,0	114,8	126,1	118,8	108,4	112,2	96,3
13	Xorazm	44,1	153,2	123,1	91,7	101,7	172,1	123,0	106,3	136,0	97,9
14	Toshkent sh.	88,4	97,1	114,5	148,7	102,7	158,8	97,1	129,8	80,9	108,0
	O’zbekiston Respublikasi	105,7	109,3	125,8	134,1	124,8	109,2	107,9	111,6	109,8	109,6

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi

74Investitsiyalarning asosiy qismi Toshkent shahri, Qashqadaryo, Buxoro, Toshkent viloyatlari va Qoraqalpog’iston Respublikasida to’plangan. Bu hududlar hissasiga jami investitsiyalarning 60 %dang ziyodi to’g’ri keladi. Bu

ko’rsatkich bo’yicha eng past darajaga Jizzax, Sirdaryo va Xorazm viloyatlari ega. «Navoi», «Angren» va «Jizzax» erkin sanoat hududlarini yaratish bo’yicha alohida investitsiya faolligini ta’kidlash joiz.

Hududlarda, investitsiya dasturiga asosan umumiy qiymati 4,2 mln. dollar bo’lgan 154 ta yirik ishlab chiqarish loyihalari amalga oshirildi. Zamonaviy tekstil komplekslari barpo etildi. Hududlardagi oziq-ovqat sanoati korxonalarining modernizatsiyasi va texnik qayta qurollanishi amalga oshirildi. Angren-Pop elektrlashtirilgan yangi temir yo’l qurilishi bitib tugatildi.

Chakana tovar aylanmasi. Ichki iste’mol talabini rag’batlantirilishida hududlar muhim o’rin kasb etadi. Chakana tovar aylanmasi o’sish sur’ati 2014 yilda barcha hududlarda etarlicha yuqori bo’ldi. Respublika o’rtacha ko’rsatkichi 114,3%ni tashkil etgani holda, Surxondaryoda – 117,3%, Jizzaxda – 117%, Qashqadaryoda – 116,2%, Sirdaryoda – 115,4%, Navoiyda – 115,3%, Samarqandda – 114,9 va Buxoro viloyatida – 114,5%ni tashkil etdi. Bunga aholining harid qobiliyati o’sishi natijasida erishildi.

Aholi jon boshiga chakana savdo aylanmasi indeksi bo’yicha Namangan, Sirdaryo, Toshkent, Farg’ona va Xorazm viloyatlaridan tashqari barcha hududlarda o’sish kuzatildi. Bu indeks bo’yicha eng yuqori va past ko’rsatkich orasidagi farq 4,9 martani tashkil etdi.

So’nggi yillarda respublika iqtisodiyotining ustuvor yo’nalishi xizmatlar sohasini rivojlantirish hisoblanadi. 2012-2015 yillarga mo’ljallangan xizmatlar sohasini eng avvalo qishloq joylarida rivojlantirish bo’yicha tizimli chora-tadbirlar o’zining ijobiy samarasini bermoqda. Bu ko’rsatkichdan yuqori ko’rsatkich Toshkent shahridan tashqari barcha hududlarda kuzatildi. Yuqori o’sish sur’atlari hududlarda bank-moliya xizmatlari, maishiy xizmatlar hamda aloqa xizmati va axborotlashtirish xizmatlarining barqaror rivojlanishi bilan bog’liq.

Aholi jon boshiga pullik xizmatlar ko’rsatish indeksi faqat Andijon, Navoiy viloyatlari va Toshkent shahrida respublika o’rtaja darajasidan yuqori bo’ldi, qolgan 11 ta hududda bu ko’rsatkich past bo’ldi. Eng yuqori indeks Toshkent shahriga eng past ko’rsatkich Surxondaryo va Sirdaryo viloyatlariga to’g’ri keldi. Qishloq joylarida xizmatlar sohasini barqaror rivojlanishini ta’minlash asosiy muammolardan bo’lib qolmoqda.

Sanoat, xizmatlar sohasi, qishloqda uy-joy qurilishi, transport infratuzilmasi, aniq hududlarda investitsiya faolligini oshirish borasidagi chora-tadbirlar majmuini amalga oshirilishi hududlararo farqlarni kamaytirish imkonini berdi. Yalpi hududiy mahsulot, sanoat ishlab chiqarishi, investitsiyalar, chakana tovar aylanmasi va pullik xizmatlar bo’yicha farqlanish darajasining aniq pasayishi kuzatilmoqda. Shu bilan birga, qishloq xo’jaligi mahsuloti ishlab chiqarish bo’yicha hududlararo farqlanish darajasi saqlanmoqda.

Umuman, hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishidagi ijobiy siljishlar ichki iste’mol talabini rag’batlantirilishi, xizmatlar sohasining barqaror rivojlanishi, investitsiya loyihalarini amalga__oshirilishi, qishloqlarda uy-joy qurilishini tezlashtirish, shuningdek kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni rag’batlantirish bilan bog’liq. Shu bilan birga, alohida tovar va xizmatlar yaratish, ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilmani mutanosib rivojlantirish, bandlikni ta’minlash va yangi ish joylarini yaratish bilan bog’liq hududlar kompleks rivojlanishini ta’minlash bo’yicha bir qator nomutanosibliklar saqlanib qolmoqda.

39-jadval

Chakana tovar aylanmasi

№	Hududlar	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014
1	Qoraqolpog’iston Respublikasi	95,9	113,4	118,9	127,5	120,8	121,3	112,7	112,7	127,6	114,1
	viloyatlar:
2	Andijon	95,0	111,8	107,0	119,2	125,5	117,7	119,5	114,1	115,9	114,0
3	Buxoro	110,1	111,1	120,4	124,1	135,5	110,7	118,0	113,1	114,9	114,5
4	Jizzax	95,1	115,5	124,9	125,0	128,7	123,8	125,8	115,5	117,8	117,0
5	Qashqadaryo	101,5	112,1	110,2	119,2	115,6	120,6	128,1	120,5	115,6	116,2
6	Navoiy	105,5	120,4	131,9	119,6	122,6	124,1	118,6	117,9	115,4	115,3
7	Namangan	109,2	118,5	119,0	117,2	118,5	120,0	118,5	116,6	117,1	112,9
8	Samarqand	102,4	108,3	117,0	121,4	117,8	119,9	116,9	120,2	116,6	114,9
9	Surxondaryo	110,3	124,2	119,0	110,7	122,0	119,2	118,7	112,7	117,2	117,3
10	Sirdaryo	110,0	113,4	128,0	126,4	116,3	119,3	113,5	111,8	115,7	115,4
11	Toshkent	100,0	110,0	118,8	128,3	117,5	115,8	120,4	111,4	114,8	114,0
12	Farg’ona	99,7	111,0	106,1	115,8	111,4	118,7	115,7	114,2	113,5	113,3
13	Xorazm	116,4	127,0	113,2	121,0	121,5	113,4	112,1	108,8	112,0	109,3
14	Toshkent sh.	113,5	127,4	116,1	112,7	117,0	105,2	110,1	111,0	110,2	113,6
	O’zbekiston Respublikasi	105,1	114,7	115,5	118,4	119,3	114,7	116,4	113,9	114,8	114,3

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi

Xalqaro miqyosda katta nufuzga ega bo’lgan Jahon iqtisodiy forumi reytingiga ko’ra, O’zbekiston 2014-2015 yillardagi rivojlanish yakunlari va 2016-2017 yillarda iqtisodiy o’sish prognozlari bo’yicha dunyodagi eng tez rivojlanayotgan beshta mamlakat qatoridan joy oldi. 

2.Hududiylarning iqtisodiyotga investitsiyalarni jalb qilish xususiyatlari va imkoniyatlari.

Hududlar rivojlanishida o’ziga xos o’rin tutuvchi moliyalashtirishning turli xil manbalari mavjud. Ularni quyidagi guruhlarga bo’lish mumkin: davlat byudjeti mablag’lari; korxonalarning o’z mablag’lari; aholi mablag’lari; chet el investitsiyalari; byudjetlardan tashqari fondlarning mablag’lari va hokazolar.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida milliy iqtisodiyotimiz uchun zarur bo’lgan mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi hududiy ob’ektlari moliyalashtiriladi, xususiy moliyalashtirish kengayib, xususiy sektor rivojlangan sari davlat byudjeti mablag’lari hisobiga investitsiyalash ortib boradi. Bunday hollarda bozor iqtisodiyotiga o’tib borayotgan davlatlarda, jumladan, O’zbekistonda ham davlat byudjeti tomonidan tibbiyot, fan va madaniyat, maorif va boshqa ijtimoiy sohalar loyihalari moliyalashtiriladi hamda bu maqsadga muvofiqdir. Bunga misol qilib keyingi paytlarda mamlakatimiz hududlarida keng miqyosda qurilib, foydalanishga topshirilayotgan tibbiyot muassasalari, akademik litseylari hamda kasb-hunar kollejlari va boshqalarni keltirish mumkin.

2014 yilda moliyalashtirishning barcha manbalari hisobidan 33 trln. 715,3 mlrd. sum miqdoridagi investitsiyalar o’zlashtirilib, bu o’tgan yilga nisbatan 9,6 foizga ko’pdir. Investitsiyalarning umumiy hajmida markazlashmagan manbalar ulushi o’tgan yilgi 80% o’rniga 79,9%ni tashkil qildi. Kapital qo’yilmalarning YaIM dagi ulushi 23,3 foizni tashkil etdi.

2014 yilda xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning o’z mablag’lari hisobidan investitsiyalar 10 trln. 401,2 mlrd. so’mni tashkil etib, o’tgan yilga nisbatan 7,1 foizga ko’p. Shu bilan birga manbaning investitsiyalar umumiy hajmidagi ulushi 0,7 f.b. pasayoib, 30,9%ni tashkil etdi.