O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi muqumiy nomidagi qo’qon davlat pedagogika instituti pedagogika fakulteti

II Bob. MAXSUS MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASASIDA AQLI ZAIF BOLALAR NUTQINI RIVOJLANTIRISHDA DIDAKTIK
O‘YINLARNI QO‘LLASHNING SAMARADORLIK DARAJASINI TADQIQ ETISH
2.1Eksperimental tadqiqotni tashkil etish tamoyillari, vazifalari va metodlari va uni tashkil etish
Mavzuga oid psixologik-pedagogik adabiyot tahlili natijasida aqli zaiflik nutqning ikkilamchi orqada qolishiga olib kelishini taxmin qilish mumkin. Aqli zaiflikka ega bolalarning nutqi bir qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib, ularni maxsus tanlangan metodikalar asosida aniqlash mumkin.
Tadqiqot ishimizda biz aqli zaif bolalarni nutqini o‘ziga xos xususiyatlarini didaktik o‘yin jarayonida tekshirish metodikalarini qo‘lladik.
Eksperiment o‘tkazishdan avval aqli zaif bolalarning hujjatlari bilan tanishildi. Guruh defektologi va tarbiyachilar bilan suhbatlashildi. Har bir aqli zaif bolaning xususiyatlari haqida ma’lumot to‘plandi.
Belgilangan vazifalarga muvofiq ravishda tadqiqot mavzusiga doir ilmiy adabiyotlar yuzasidan ma’lumotlarni o‘rganish va maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalar nutqini eksperimental yo‘nalishda tadqiq etish rejalashtirildi.
Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarning impressiv va ekspressiv nutqini didaktik o‘yin davomida tekshirishda, biz A.Kataeva, E.Strebelevalarning maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalar nutqini tekshirish metodikasidan keng foydalandik.
Tekshirish jarayonida aqli zaif bolalar uchun xarakterli bo‘lgan xotira, diqqat xususiyatlari e’tiborga olindi. Shunga bog‘liq ravishda ularga ko‘rsatmalar qisqa, sodda tarzda berilib, ba’zan ikki marta takrorlandi. Metodikalar kunning birinchi yarmida guruhli mashg‘ulotlaridan so‘ng individual tarzda navbatma-navbat berildi. Tadqiqot natijalarini tahlil etish bolalar nutqini rivojlanish darajasini inobatga olgan tarzda 4 balli tizimda amalga oshirildi:
4 ball – topshiriqni qo‘shimcha savollarsiz bajarib, to‘g‘ri, aniq, o‘zaro bog‘langan gaplar vositasida javob berdi.
3 ball – to‘g‘ri javob berib topshiriqni bajara oldi, lekin javoblar yetarli darajada to‘liq emas.
2 ball – topshiriqni yo‘naltiruvchi savollar asosida bajara oldi.
1 ball – topshiriqni bajarish davomida tekshiriluvchining yordami va yo‘naltiruvchi savollaridan foydalandi. Hikoya qilish (predmetlar, ularning xatti- harakatlari va sifatlarini so‘zli tasvirlash)da ketma-ketlik va o‘zaro bog‘liqlik mavjud emas.
0 ball – topshiriqni bajara olmadi.

1. 
   “Hayvonot bog‘i” metodikasi
   

Maqsad: yovvoyi hayvon rasmini quyida berilgan reja asosida tavsiflash orqali ekspressiv lug‘at boyligini, bog‘langan nutqni shakllanganlik darajasini aniqlash.