O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Penicillium griseofulvinum
ishlab 
chiqaradi. Kimyoviy tuzilishi bo‘yicha zamburug‘larga qarshi qo‘llaniladigan 

---

- 939 -
antibiotiklardan farq qiladi. Grizeofulvinning fungistatik ta'siri chamasi nuklein 
kislotalarini sintezini susayishi bilan bog‘liq bo‘lsa kerak. Sistemali (tarqalgan) 
mikozlarni rivojlantiruvchi 
Candida
, aktinomitsetlar va boshqa zamburug‘larga, 
bakteriyalar, 
rikketsiyalar 
va 
viruslarga 
u 
ta'sir 
ko‘rsatmaydi. 
Dermatomikozlarni 
grizeofulvin 
bilan 
davolashda 
unga 
chidamlilik 
rivojlanmaydi. 
Me'da-ichak traktidan dori vosita yaxshi so‘riladi. Qonda 3-4 soatdan 
so‘ng eng katta konsentratsiyasi aniqlanadi. Grizeofulvin ko‘p miqdorda 
keratinni mujassamlashtiruvchi hujayralarda ko‘p miqdorda to‘planadi va Shu 
sababli terining muguz qavati, tuklar va tirnoqlar dermatomitset zamburug‘larga 
qarshi chidamlilik orttiradilar. Grizeofulvin organizmdan sekin ajraladi. Qon 
zardobidagi miqdorini 50% kamayishi tahminan 20 soatlarda kuzatiladi. Dori 
vositaning kattagina qismi organizmda metabolizmga uchraydi (jigarda). Bunda 
hosil bo‘lgan birikmalar va o‘zgarmagan grizeofulvin buyrak va ichak orqali 
chiqariladi. 
Dermatomikozlarda rezorbtiv ta'sir uchun dori vosita ichiladi. Surtma 
sifatida dimetilsulfoksid (DMSO) bilan birga mahalliy qo‘llashadi. Grizeofulvin 
bilan davolashni boshqa zamburug‘larga qarshi vositalarni birgalikda mahalliy 
qo‘llash yaxshi natija beradi. 
Terbinafin (lamizil, terbizil) samarador sintetik dori vositadir. U 
zamburug‘larning hujayra qobig‘i hosil bo‘lishi uchun zarur bo‘lgan ergosterol 
sintezini susaytiradi. Fungitsid ta'sir ko‘rsatadi. Enteral kiritiladi. Terida, teri osti 
yog‘ to‘qimasida yig‘iladi. Jigarda metabolizmga uchraydi. Metabolitlari buyrak 
bilan ajraladi. Asosan onixomikozda (tirnoqlarni jarohatlanishi) qo‘llaniladi. 
Boshqa dermatomikozlarda (trixofitiya, mikrosporiya), terini 
Candida
bilan 
jarohatlanishida, kepakli temiratkida ham samarador. Dori vositani enteral 
qo‘llaganda ko‘ngil aynishi, bosh og‘rig‘i, terida toshmalar, ba'zida mushaklar 
va bo‘g‘imlarda og‘riq, kamdan-kam hollarda jigar funksiyasida salbiy 
o‘zgarishlar kabi noxush ta'sirotlar kuzatiladi. Terbinafinni krem ko‘rinishida 

---

- 940 -
mahalliy ham qo‘llashadi. Terining zamburug‘li hastaliklarida bir qator dorilarni 
mahalliy qo‘llashadi mikonazol, klotrimazol, undetsilen kislotasi dori vositalari 
va uning tuzlari (masalan, “sinkundan”, “undetsin”, mikoseptin surtmalari), 
nitrofungin, yod dori vositalari va boshqalar. 
Kandidomikozlarni
1
davolashda 
nistatin 
(fungistatin, 
mikostatin) 
antibiotigini ayniqsa ko‘p qo‘llashadi. Uni 
Streptomyces noursei
ishlab 
chiqaradi. Amfoteritsin B kabi polien tuzilishli antibiotiklarga mansub. 
Nistatinning fungistatik va fungitsid ta'siri 
Candida
tipidagi zamburug‘larning 
hujayra qobig‘i o‘tkazuvchanligini buzilishi bilan bog‘liqdir. Kandidamikozlarni 
davolashda nistatinga chidamlilik odatda rivojlanmaydi. Bakteriyalarga dori 
vosita juda katta konsentratsiyalardagina ta'sir etganligidan u amaliy ahamiyatga 
ega emas. Kandidamikozni septik shaklida nistatin ichilganda qonda fungistatik 
konsentratsiya hosil qiladigan juda katta dozalarda qo‘llangandagina samarador. 
Keng tarqalgan kandidomikozda nistatinning samaradorligi yetarlicha bo‘lmasa 
uni amfoteritsin B bilan almashtirishadi. 
Kandidomikoz bilan me'da-ichak trakti jarohatlanganda nistatin enteral 
qo‘llaniladi. U ichakdan yomon so‘riladi. Uni mahalliy ham qo‘llashadi. 
Bemorlar nistatinni yaxshi qabul qiladilar. Uning zaharliligi past. Noxush 
ta'sirotlar sifatida ba'zan dispepsik o‘zgarishlar (ko‘ngil aynishi, diareya)ni 
kuzatishadi.
Kandidomikozlarni davolashda levorin yoki uni natriyli tuzini qo‘llashadi. 
Levorin polien guruhi antibiotiklariga mansub. 
Streptomyces levoris
mahsulotidir. Nistatinga nisbatan zaharliroq. Mikoz chegaralangan yoki 
disseminirlangan bo‘lishi mumkin. Noxush ta'sirotlarni ko‘proq rivojlantiradi. 
Nistatin samarasiz bo‘lgan ba'zi holatlarda shifobaxsh ta'sir ko‘rsatadi. 
Ushbu zamburug‘larga qarshi dori vositalar guruhiga mikonazol kabi 
imidazol hosilasi bo‘lgan klotrimazol ham mansub. Asosan polien 
antibiotiklariga chidamlilik orttirgan kandidomikozlarda mahalliy qo‘llashadi. 

---

- 941 -
Dori vositaning zaharliligi yuqori bo‘lganligidan uni boshqa yo‘l bilan kiritish 
mumkin emas. 
Kandidomikozlarni davolashda ba'zan bis-to‘rtlik birikma dekaminni 
mahalliy qo‘llaniladi. U antibakterial va fungistatik ta'sirga ega. Bemorlar 
yaxshi qabul qiladilar. 
_____________________________________ 
1
Kandidomikozlarni qo‘zg‘atuvchisi bo‘lib odatda Candida albicons 
hisoblanadi. U ko‘proq me'da-ichak trakti, bronxlar, jinsiy a'zolarning shilliq 
qavatlari hamda terini shikastlaydi 
Dori vositalar 
Nomi 
Kiritish yo‘li 
Chiqarish shakli 
Amfoteritsin B – 
Amphotericinum B
Tomir ichiga tomchilab, 
sirtga surtma, ingalyatsiya 
Flakonlar 50000 TB; 15 va 30 g 
surtma (1 g da 30000 TB) 
Ketokonazol 
– 
Ketoconazole
Ichish uchun 
0,2 g tabletkalar 
Flukonazol 
– 
Fluconazole
Tomir ichiga, ichish uchun 0,2% 
eritma 
ampulalarda; 
kapsula 0,05; 0,1 va 0,2 g dan; 
0,5% sirop 
Grizeofulvin 
– 
Griseofulvinum
Ichish uchun 
0,125 g tabletkalar 
Terbinafin 
– 
Terbinafine
Ichish uchun, sirtga 
0,125 va 0,25 g tabletkalar; 1% 
surtma 
Nitrofungin 
– 
Nitrofungine
Sirtga 
25 ml dan flakonlarda 
Nistatin 
– 
Nystatinum
Ichish 
uchun, 
rektal, 
intravaginal, sirtga 
250000 
va 
500000 
TB 
tabletkalar; shamchalar, 15 va 
30 g surtma (1 g da 100000 TB) 
Levorin 
– 
Levorinum
Ichish 
uchun, 
sirtga, 
lunjga, intravaginal 
500000 
TB 
tabletkalar, 
shimiladigan tabletkalar, 1 g da 
500000 TB bo‘lgan surtma 30 
va 50g 
Dekamin 
– 
Decaminum
Til ostiga, lunjga, sirtga 
0,00015 li karamel; 0,5% va 1% 
surtma 30 va 60 g dan