O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Suv - tuz almashinuviga ta’sir kiluvchi moddalar (diuretiklar)
Ma’lumki, osh tuzini oziq ovqatlar bilan qabul qilinishini cheklanishi 
gipertoniya kasaligida arterial bosimni biroz tushishiga olib keladi. Buni 
gipertoniya kasalligini davolashda siydik haydovchi dori vositalarni qo’llaganda
dori vositalar organizmdan natriy, xlor ionlari va suvni (buyrak kanalchalaridan 
bularni qayta so’rilishini susaytiradi) chiqarib yuborganda kuzatishimiz mumkin. 
Bunday dori vositalar saluretiklar deb yuritiladi.
Diuretiklarning gipotenziv ta’sirini asosiy komponenti bulib, ekstrastellyular 
suyuqliklarni hajmini kamaytirishdan iborat. Bu dastlab, yurak zarbini (bu holat 
tezroq tiklanadi), keyinchalik periferik tomirlarni umumiy qarshiligi kamayadi, 
arterial bosim tushadi. Bundan tashqari, diuretiklar ta’siri tufayli, tomirlarni 
vazoktiv moddalarga nisbatan reakstiyasi o’zgaradi. Depressor moddalarni 
(ganglioblokatorlar, simpatolitiklar)ning ta’siri kuchayadi, va pressor 
moddalarni (noradrenalin, angiotenzin II)ning ta’siri susayadi. Lekin 
diuretiklarni gipotenziv ta’sir kilish mexanizmi tulaligicha anik emas.
Gipotenziv modda sifatida dixlotiazid (gipotiazid) qo’llaniladi. Dori vosita 
siydik bilan natriy, xlor ionlarini va suvni chiqib ketishini oshiradi. Dixlotiazid 
fonida ko’pgina gipotenziv vositalarni ta’siri oshadi. Shuning uchun dori vositani 
boshqa arterial bosimni tushiruvchi moddalar bilan birgalikda ishlatiladi. 

---

- 422 -
Dixlotiazidni asosiy nojo’ya effekti gipokaliemiya, gipomagnemiya, va qonda 
siydik kislotasini ini ortish. 
Nomi 
Kattalar uchun 
o’rtacha terapivtik 
doza; 
Chiqarilish shakli 
Klofelin 
- 
Clophelinum
Ichga qo’llash uchun 
0,000075-0,00015 
g 
teri ostiga, mushak 
ichiga va (tomir ichiga 
10 ml izotonik natriy 
xlorid eritmasi bilan, 
sekin) 
Tabletka 
0,000075 
va 
0,00015 g;
ampula 1 ml- 0,01%
Guanfatsin 
- 
Guanfacine 
Ichga:
0,0005-0,001 g
Tabletka 0,0005; 0,001 va 
0,002 g
Moksonidin 
Moxonidine
Metildofa 
– 
Methyldopa
Ichga: 
0,002-0,0004 g
Ichga: 0,25g 
Tabletka 0,0002-0,0004g
Tabletka 0,25 g 
Diazoksid - 
Diazoxide
Tomir 
ichiga: 
0,075-0,3 g 
Ampula 0,3g (20 ml) 
Apressin - 
Apressinum
Ichga:0,01-,025g 
Tabletka, qobiqq o`raglan, 
draje 0,01 va 0,025 g
Minoksidil - 
Minoxidil
Ichga: 0,0025-0,01 g 
Tabletka 0,0025 va 0,01 g 
Natriy nitroprussid - 
Natrium nitroprussid 
Kapilnitsada 
tomir 
ichiga: 1 min da 2,5- 3,6 
mkg/kg
Ampula 
0,05 
g 
(eritma 
tayyorlab olib) 
 
Magniy 
sulfat 
-
Magnesii sulfas
Mushak ichiga va tomir 
ichiga: 1-5 g 
Ampula 5; 10 i 20 ml 20% va 
25% 
Kaptopril - 
Captopril
 
Ichga: 0,025-0,05 g 
Tabletka 0,025 g
Fozinopril - 
Fosinopril 
Ichga: 0,01-0,02 g 
Tabletka 0,01 va 0,02 g
Enalapril - 
Enalapril
Ichga: 0,01-0,02 g 
Tabletka 0,005; 0,01 va 0,02 g 
Lozartan - 
Losartan
Ichga: 0,0125-0,025 
Tabletka 0,0125-0,025 g