O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Large 
- katta; kanallar o’tkazuvchanligi hisobga olib 
qo’yilgan), T (ing. 
transient
–tez o’tuvchi; kanallarni ochilish tezligiga bog‘liq), 
N(ing. 
neuronal
- neyronal; asosan kanallarni taqsimlanishi inobatga olingan). 
Bundan tashqari, P-kanallar mavjud (miyachaning Purkinye hujayralarida 
topilgan va h. ). 
Yurakda va silliq mushaklarda asosan L-kanallar mavjud
.
Shu kanallar hujayra membranalari depolyarizatsiyasida ochiladi. Turli xil 
tuzilishga ega dori vositalar kalsiy kanallarida o’zining bog‘lanish joyiga ega. 
Retseptorlar bilan boshqariluvchi kalsiy kanallari kam darajada bloklanadi. 
Natijada AV tugunida o’tkazuvchanlik susayib, samarali refrakter davr uzayishi 
kuzatiladi (moddalar Purkine tolalariga kam ta’sir etadi). Bu ta’sirga ko’ra kalsiy 
kanallarini bloklovchilar yurak qorinchalariga yuqori chastotali stimullarni 
kirishiga yo’l qo’ymaydi, natijada yurak faoliyati normallashadi, bundan tashqari 
kalsiy kanallari blokatorlari sinus-bo’lmacha tugunida avtomatizmni pasaytirib, 
diastolik depolyarizatsiyani tezligini pasaytiradi (faza 4). Ularning sinus-

---

- 400 -
bo’lmacha va bo’lmacha-qorinchalaridagi asosiy ta’siri, kalsiyning kirishini 
hisobiga ikkala tugunni aktivlashishini inobatga olishga asoslangan. 
Mushak hujayralarida esa kalsiy ionlarini kirishini kamayishi, miokard 
qisqaruvchanligini pasaytiradi, yurak–toj tomirlarini kengayishi namoyon bo’ladi 
(periferik tomirlarga kam darajada ta’sir etadi). 
Aritmiyada keng qo’llaniladigan modalarga 
verapamil
ni kiritish mumkin. U 
ichakdan yaxshi so’riladi. O’zgarmagan shaklda siydik va safro bilan chiqib 
ketadi. Verapamil supraventikulyar aritmiya va stenokardiyada qo’llaniladi 
(paroksizmal taxikardiya va hilpillovchi aritmiya). Ichishga va vena ichiga 
yuborishga tayinlanadi. Nojo’ya ta’sirlari: (gipotenziya, yurak yetishmovchiligini 
kuchayishi, atrioventrikulyar blok, ko’ngil aynash, qayt qilish, bosh aylanishi, 
allergik reaksiyalar). Aritmiyaga qarshi ta’sirga ega kalsiy kanallarini 
blokatorlariga 
diltiazem
ham kiradi. U me’da-ichakdan yaxshi so’riladi. Faol 
astetillanadi. Diltiazem va uning metabolitlari asosan ichak orqali chiqib ketadi. 
Diltiazemning nojo’ya ta’sirlari; bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, yurak urishini 
tezlashishi, taxikardiya, holsizlik, mushaklar spazmi, shishlar va h.