O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi muqimiy nomidagi qo‟qo‟n davlat pedagogika instituti “Boshlang`ich ta`lim metodikasi” kafedrasi

7. Тўсиқсиз эргаш гап бош гапнинг мазмунига зид бўлса ҳам, унда ифодаланган воқеа-
ҳодисанинг юзага келишига тўсиқ бўла олмайдиган фикрни англатган эргаш гапдир. У бош гап
билан бирга тўсиқсиз эргаш гапли қўшма гап дейилади. Боғловчи воситалар: -са ҳам(ки), 
қанча, қанчалик, нақадар, гарчи, гарчнд, -ганда ҳам, -са-да, -ганда-да, -гани билан, -масин,
қарамай, қарамасдан, -и(-иб), -гани ҳолда, -ди ҳамки, хоҳ...хоҳ (-са -маса), -са: Қуѐш 
яширинган бўлса ҳам, кундузнинг ѐруғлиги ҳали сўнмаган эди. Баъзан гарчи сўзи қўлланиши 
мумкин. Схемаси қуйидагича:
1. Қанча .......-са ҳам, ........ . 
2. Қанча ....-са ҳамки, ........ .
3. ..............-ганда ҳам, ...... .
4. ...............-са-да, ........... .
5. .........-гани билан, ......... . 
6. ..........-масин, ............... .
7. ............-қарамай, .......... .
8. .............қарамасдан, ........... .
9. ............-гани ҳолда,............... . 
10. ..........ҳамки, ................... .
11. Хоҳ.......хоҳ..., .................... .
12. ...........-са...-маса, .............. .
13. ..............-са... -дики, .......... . 
14. ................-са, ...................... .
 8. Миқдор-даража эргаш гап бош гапдан англашилган иш-ҳаракатнинг бажарилиш 
миқдор-даражасини билдирган эргаш гапдир. Бу гаплар бош гап билан бирга миқдор-
даража эргаш гапли қўшма гап деб юритилади: У қанча қизишса, мен шунча совуққон тус 
олардим. 
1. ....қанча.....-са, ....шунча.... . 
2. ...қанчалик...-са, ..шунчалик..
 
3. ...қанча.....-са, ...шунчалик.... . 
4. қанчалик..-ган сайин,..шунчалик..  
2-§. Ўхшатиш эргаш гаплар 
Ўхшатиш эргаш гап бош гапдан англашилган иш-ҳаракатнинг қай тарзда бажарилишини 
ўхшатиш йўли билан билдирган гапдир. У бош гап билан бирга ўхшатиш эргаш гапли 
қўшма гап деб номланади: Чирилдоқларнинг майин мусиқаси ҳамма ѐқни тўлдирган, гўѐ 
кечанинг ўзи куйлайди.  Схемаси қуйидагича: 
1. ...............каби, ................. . 
2. .................-дай, ................ .
3. ..............-сингари, .............. .
4. .............. янглиғ, .............. .
5. ................-ки, гўѐ ........... . 
6. ............-ки, худди.......... .
7. Гўѐ..........-гандай, ............ .
8. ................дегандек, .............. .
9. ....қандай....-са, шундай ...... . 
10. ............-гунча, ................... .
11. .............-гандан кўра, ....... .
12. ............-ишдан кўра, .......... .