O‘zbekistоn respublikasi оliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo’qon davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

Radikal almashinish. Bu tipdagi reaksiyalarda (S_R­) reagent radikal (R.) bo’ladi. Masalan, metanni xlorlash reaksiyasida reagent Cl* radikali, Cl₂ molekulasini quyosh nuri ta’sirida bog’ni gomolitik uzilishi natijasida hosil bo’ladi.

Cl₂ ∙Cl + ∙Cl

Radikallarning vujudga kelishi – bu aktivlanish bosqichi bo’lib zanjir reaksiyasining rivojlanishini boshlanishidir. Olingan Cl* radikallari va CH₄ molekulalarini to’qnashishi natijasida yangi radikallar paydo bo’ladi (zanjirning rivojlanishi) va shunday qilib jarayon ikkita radikalni o’zaro birikib zanjirning to’xtashi (zanjirning uzilish bosqichi)..gacha davom etadi. Metanni xlorlanish jarayoni quydagicha sodir bo’ladi :

Cl_2 ∙Cl + ∙Cl aktivlanish.

H₃C – H + ∙Cl → H₃C∙ + HCl zanjirning rivojlanishi.

H₃C∙ + Cl₂ → H_­3C – Cl + ∙Cl va hakozo.

H ₃C∙ + ∙Cl → H₃C – Cl

Zanjirning uzilishi.

H₃C∙ + ∙CH₃ → H₃C – CH₃

Oxirgi mahsulot – C₂H₆ – etan bu reaksiyaning qo’shimcha mahsuloti bo’ladi, u reagentning ishtirokisiz hosil bo’ladi.

2.