O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

1 9 2 2 - y i l n i n g 2 9 – 3 1 - n o y a b r i d a
Samarqandda til mutaxassislari va o
ʻ
zbekshunoslar kengashi o
ʻ
tkaziladi. Unda yozuvga oid 
quyidagi qaror qabul qilinadi: «Bugun ishlatilmoqda bo
ʻ
lgan imlomizning yetishmasliklariga 
qaramasdan aytish mumkinki, ko
ʻ
p imlolardan mukammaldir ... shuning uchun-da boshqadan bir 
lotin harf va imlosi masalasini ko
ʻ
tarish ortiqchadir»[3.3-4-b.]. «Butun turk olamining ko
ʻ
pchiligi 
tomonidan arab harflari asrlardan beri ishlatilib kelib, turklarning aksariyatining tarix va 
adabiyot bilan bog
ʻ
langanligini e‘tiborga olib, biz, turklar uchun arab harflarini olishni muvofiq 
topamiz»[4.
 
3-4-b.]. 
1 9 3 8 - y i l n i n g 9 - d e k a b r i d a
lotin grafikasi asosidagi o
ʻ
zbek alifbosi va imlosining 
yuqoridagi ishchi guruh tomonidan tayyorlangan yangi loyihasi muhokama uchun matbuotda 
e‘lon qilinadi [5.]. 
Jurnallar haqida so‗z ketganda ―Oyna‖, ―Chayon‖, ―Hurriyat‖ kabilar matbuotning dastlabki 
rivojlanish yillarida Turkiston xalqlari ma‘naviy tarixida, shuningdek, turkiy til taraqqiyotida 
g
ʻ
oyat katta o
ʻ
rin egallagan nashrlarni eslash o‗rinli. 1917-yil oktyabr o
ʻ
zgarishidan so‗ng 
O`zbekistonda ―Inqilob‖, ―Yer yuzi‖, ―Mushtum‖ va boshqa ko‗plab jurnallar nashr etila bosh-
landi. «Oyna» jurnali, 1913-yil, 1-sonida yana bir taraqqiyparvar adib Munavvarqori 
Abdurashidxonov ―Ikki emas, to‗rt til lozim‖ maqolasi orqali o
ʻ
z ona tili qatorida boshqa tillarni 
ham o‗rganish kerakligi, shuningdek, til bilgan kishilar shu tildagi asarlarni tarjima qilib til 
ko‗lamdorligini oshirish lozimligini uqtirmoqchi bo
ʻ
ladi: ―Forsiy bilgan kishi Firdavsiy, Bedil, 
Sa‘diy, Masnaviydan qanday lazzat olsa, turkiy bilganlar Fuzuliy, Navoiy, Boqiy, Somiy, 
Abdulhaq Homid, Akrambek, Sanoyi, Nobiy, Nojiylardan, yana Tolstoy, Jul Vern va ularning 
zamonaviy asarini turkiy tarjimasidan lazzat shunday oladur‖.[6. 51-56 bet;] 

---

94 
Til grammatikasining yaratilishi murakkab jarayon. Bu jarayonda esa ko
ʻ
plab mulohazalar 
o
ʻ
z tasdig
ʻ
ini topadi yoki yo
ʻ
qlikka mahkum bo‗ladi. Undan avval esa matbuotda e‘lon qilinib 
boshqa mutaxassislar hamda oddiy o
ʻ
quvchilar tomonidan o
ʻ
qilib, muhokama qilinishi mumkin. 
Shuningdek, grammatikaning ko
ʻ
plab muammolarini yoritishni o‗z oldiga maqsad qilib olgan 
maqolalar gazeta va jurnallarning deyarli har bir sonida o
ʻ
rin egallaydigan bo
ʻ
ldi va hatto til 
masalalariga bag‗ishlangan alohida ―O`zbek tili va adabiyoti‖ jurnali ham nashr etila boshlandi. 
Ushbu jurnal o‗zbek tili taraqqiyotida muhim o
ʻ
ringa ega nashr hisoblanadi. Jurnalda esa 
M.Asqarova maqolalari salmoqli o
ʻ
rin egallaydi. Olima jurnalning deyarli har bir sonida o‗z 
mulohazalari bilan o‗rtoqlashib boravergan. Masalan,
―Bo
ʻ
l
so
ʻ
zining ayrim xususiyatlari 
haqida‖, ―Bog
ʻ
lovchi-yuklamalar haqida‖, [8 ] ―Qo
ʻ
shma gapning ko‗chirma gapli turi haqida‖ 
[9.], Usmonov S. ―Antonimlar‖ [10. 38- b.], ―Frazeologik birliklarda ma‘no va qurilish nomu-
tanosibligi.‖[11.77-78-b.]