O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

Iskandarova Sh. “
Onomasiologiya muammolari va o
ʻ
zbek tili 
leksikasini maydon sifatida o
ʻ
rganish‖ [12. 28-31-b.], 
Nazarov K. “
Alifbo ham milliy bo
ʻ
lsin‖ 
[13
 
9-noyabr soni.] kabi maqolalar juda ahamiyatli. 50-90- yillarda tilga doir maqolalar til 
taraqqiyoti uchun juda katta ahamiyat kasb etadi, ammo, maqollalarning e‘lon qilinish davri 
mustamlakachilik davriga to‗g‗ri kelgani bois grammatikamiz ruslashib ketishiga olib keldi. 
Mamlakat mustaqillikka erishganidan so
ʻ
nggina ushbu xatoni to
ʻ
g
ʻ
rilashga bir muncha 
urinildi.
Endigina mustaqillikka erishgan yurtning tilshunos olimlari zimmasiga katta vazifa yuk-
lanadi. 1995-yil 6-mayda «Lotin yozuviga asoslangan o
ʻ
zbek alifbosini joriy etish to
ʻ
g
ʻ
risida»gi 
O
ʻ
zbekiston Respublikasi qonunini amalga kiritish tartibi haqidagi ―O
ʻ
zbekiston Respublikasi 
Oliy Kengashi qaroriga o
ʻ
zgartishlar kiritish to
ʻ
g
ʻ
risida‖gi O
ʻ
zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 
qarori qabul qilindi. Bu xabar esa bir vaqtning o‗zida – «Xalq so
ʻ
zi» gazetasida 1995-yil 6-
iyunda, «Ma‘rifat», 1995-yil 7- iyunda, shuningdek, ―Til va adabiyot ta‘limi‖ jurnalida ham 
nashr etildi. Lotin yozuviga o‗tish dastavval 2005 – yilgacha muddatda berilgan bo‗lsa ham 
keyinchlik bu qaror muddati 2010-yilga uzaytirildi. ―O
ʻ
zbekiston Respublikasining ayrim qonun 
hujjatlariga o
ʻ
zgartirishlar va qo
ʻ
shimchalar kiritish to
ʻ
g
ʻ
risida: 0‗zbekiston Respublikasi Oliy 
Kengashining 1993- yil 2- sentabrda qabul qilingan «Lotin yozuviga asoslangan o
ʻ
zbek alifbosini 
joriy etish to
ʻ
g
ʻ
risida»gi O
ʻ
zbekiston Respublikasi qonunini amalga kiritish tartibi haqida»gi 
Qarorining (O
ʻ
zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi, 1993-yil, Nq 9, 332- 
modda; 0‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1995-yil, No 6, 120-modda): 
1-
bandidagi «2005- yil» degan so
ʻ
zlar «2010- yilning» degan so
ʻ
zlari bilan almashtirilsin; 
10-bandidagi «2005-yilning» degan so
ʻ
zlar «2010- yilning» degan so
ʻ
zlar bilan almashtirilsin. 
O
ʻ
zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimov. Toshkent shahri, 2004-yil 30-aprel.‖ 
«Xalq 
so
ʻ
zi» gazetasining 2004-yil 26-iyun, shanba kungi sonida ushbu qonun bosib chiqarildi. 
Xulosa. Hozirgi davr tilshunosligining matbuotda yoritilishi yuqorida sanab o‗tilgan davr-
larnikidan ko‗p farq qilmaydi. Go
ʻ
yo avvalgi muammolar hali hal qilinmagandek, yoki aynan 
shunday. Masalan, biz hozirgacha lotin yozuviga to‗liq o‗tmadik. Davriy nashrlarning tili ham 
bunga hali to‗liq tayyormas, qaysidir gazeta yoki jurnal lotin yozuvida ish yuritsa, yana 
qaysinisidir krillda yuritaveradi. Bugungi kun nashrlaridan til taraqqiyoti uchun munosib hissa 
qo
ʻ
shayotgan gazeta va jurnallardan ―Til va adabiyot ta‘limi‖ jurnali, ―Sharq yulduzi‖, 
―Ma‘rifat‖, ―Hurriyat‖ kabilarni sanash mumkin. Chunki ularning hech biri til masalasiga befarq 
bo‗lmay, unga doir maqolalarni chop etib boradi. Misol uchun ―Xalq so‗zi‖ gazetasining 2019-
yil 22-oktabr sonida ―Milliy o‗zligimiz va mustaqil davlatchiligimiz timsoli‖ mavzuli Prezident 
Shavkat Miromonovichning o‗zbek tiliga davlat tili maqomi berilganining o‗ttiz yilligiga 
bag‗ishlangan tantanali marosimidagi nutqi chop etildi. Gazetaning xuddi shu sonida ―Til 
millatning ruhi, jonidir‖ nomli maqola va ―Nomlar til me‘yorlariga mos bo
ʻ
lsin‖ nomli maqola 

---

95 
D.Lutfullayeva hamda M.Sparniyazovalar hammuallifligida berildi. Tan olib aytish kerakki, 
hozirgi davr matbuotida, shuningdek, internet nashrlarida ko‗proq tilimizni yot so‗zlardan 
himoya qilish, ona tili fanining samaradorligini oshirish borasidagi maqolalar ko‗plab uchraydi. 
Filologiya fanlari doktori, professor B.Mengliyevning ―Ona tilimiz‖ni tilshunoslik iskanjasidan 
qutqaraylik nomli maqolasini haqiqiy portlash deb atash mumkin.
Achinarli jihati shundaki, gazeta va jurnallarni faqat 21- oktabr ―Til bayrami‖ arafasidagi 
chiqarishadi ko
ʻ
p hollarda. Aslini olganda bu mavzuni kechiktirishning sira keragi yo‗q. chunki 
til muttasil, bilinar-bilinmas o
ʻ
zgarishga uchraydi. Yangi o
ʻ
zgarishga uchragan tilda esa muam-
molar bo
ʻ
lishi tabiiy hol. Shuni o
ʻ
z vaqtida bajarish esa keyingi, undan-da kattaroq muam-
molarning tug
ʻ
ilishining oldini oladi.