O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

10.4.5. Daryo suvida erigan moddalar oqimi 
 
Daryolar suvida erigan moddalar oqimi miqdori ularning 
minerallashuv darajasini belgilaydi.
Daryo suvining minerallashuvi deb, uning bir litrida mavjud bo‘lgan 
gramm yoki milligramm hisobidagi erigan moddalar miqdoriga aytiladi. 
Ma’lum bir daryo suvining minerallashuv darajasi va kimyoviy 
tarkibi uning to‘yinish manbalari bilan chambarchas bog‘liq. Ko‘proq yer 
osti suvlari hisobiga to‘yinadigan daryolar suvida erigan moddalar ko‘p, 
ya’ni yuqori darajada minerallashgan bo‘lsa, yomg‘ir, qor, muz suvlari 
hisobiga to‘yinadigan daryolar esa kam minerallashgan bo‘ladi. Umuman 
daryolarda suv almashuvining tez borishi ularning boshqa suv havzalariga 

---

140 
(okeanlar, dengizlar, ko‘llar) nisbatan kam darajada minerallashuviga 
sabab bo‘ladi. 
Daryo suvining gidrokimyoviy rejimi unda erigan asosiy ionlar - 
HCO
3
', CO
3
'', SO
4
'', Cl' anionlari va Ca', Na', M'
, 
K' kationlari miqdori 
bilan xarakterlanadi. 
 
O.A.Alyokin barcha tabiiy suvlarni, shu jumladan, daryo suvlarini 
ham ular tarkibidagi anionlar miqdoriga bog‘liq holda quyidagi uch sinfga 
bo‘lgan: 
1) gidrokarbonatli suvlar: ularda HCO
3
' va CO
3
'' anionlari boshqa 
anionlarga nisbatan ko‘p bo‘ladi; 
2) sulfatli suvlar-SO
4
'' anionlari ko‘p; 
3) xloridli suvlarda Cl' anionlari ko‘p bo‘ladi. 
Yer kurrasidagi daryolarning juda katta qismi gidrokabonatli suvlar 
sinfiga mansubdir. Ulardan so‘ng sulfatli suvlar va oxirida xlorli suvlar 
sinfi turadi. 
Daryolarning to‘yinish manbalariga va suv rejimi davrlariga bog‘liq 
holda asosiy ionlar orasidagi nisbat yil davomida o‘zgarib turadi. 
Ko‘pchilik daryolarda toshqin va to‘linsuv davrlarida HCO
3
' anionlari va 
Ca'' kationlari miqdori nisbatan ortsa, kam suvli davrda SO
4
'', Cl' anionlari 
va Na' kationlari ko‘payadi (10.14 ­ rasm).