O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Mirzo ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti Fizika fakulteti Fotonika kafedrasi optika ma’ruza – taqdimotlar

. 

 
Yorug‘likning korpuskulyar tabiati 
(
XVI asr - ingliz olimi Nyuton 
qarashlari).
XVI asrga qadar yorug‘lik nurining tabiati to‘g‘risida isbotsiz bir qator 
tushunchalar bo‘lgan. Lekin yorug‘likning xossalari, uning tarkibi to‘g‘risida fanda 
deyarli ma’lumotlar bo‘lmagan. 
 
Nyuton yutug‘i: 
Nyuton tomonidan birinchi bo‘lib yorug‘lik nurlanishi 
tarkibi 
mayda 
zarrachalardan 
iborat 
bo‘lib (korpuskulyardan) mayda 
zarrachalarning vaqt bo‘yicha oqimidan tashkil topgan degan g‘oyani isbotsiz ilgari 
surgan. Ushbu g‘oya jahon olmlari o‘rtasida katta tortishuvlarga sabab bo‘lgan. 
Keyinchalik ayrim fizik-optik hodisalarni yorug‘likning korpuskulyar xossasini 
tushuntirib bera olmasligi ma’lum bo‘lgandan keyin, ushbu g‘oya tajribada o‘z 
isbotini topgan (masalan, fotoeffekt hodisasi). 

 
Yorug‘likning elektromagnit tabiati (XVIII asr o‘rtalaridagi ingliz 
nazariyotchi olim Maksvell qarashlari).

---

 
Maksvell kashfiyoti: 
Maksvell tomonidan yorug‘lik nurining tabiati va 
xossalari to‘g‘risida buyuk kashfiyot amalga oshirildi. Maksvell tomonidan Nyuton 
taklif qilgan yorug‘likning tarkibi mayda zaarralardan iborat ekanligi inkor 
qilinmadi aksincha, uni to‘ldirdi. Maksvell nazariyasining asosida yorug‘lik nuri 
nafaqat korpuskulyar xususiyatga ega bo‘lib qolmasdan, u elektromagnit to‘lqin 
xususiyatiga ham ega ekanligi asos qilib olinib, ushbu nazariya fanda olamshumul 
ahamiyatga ega bo‘lib, Nobel mukofotiga sazovor bo‘lgan 
 
Izoh:
 
Ishchi o‘quv dasturidagi birinchi mavzuimiz ushbu nazariyaga 
bag‘ishlanadi.

Fanning maqsadi
. Yorug‘likning yoki elektromagnit to‘lqinning tabiati, 
uning fazoda tarqalishi yoki kondensatsiyalangan muhitlar tarkibidagi atom va 
molekulalari bilan o‘zaro ta’sirlashuv jrayonidagi qonuniyatlarni o‘rganidigan fan 
bo‘lib, keng ko‘lamli amaliy ahamiyatga ega. 
