O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

5.3-jadval OSI pog‘onalari va ulardagi protokollar 
OSI pog‘onalari 
Protokollar 
Amaliy 
HTTP, SMTP, POP3, IMAP4, Telnet, 
FTP, NTP, SSL, DNS, DHCP 
Taqdimot 

---

61 
Seans 
transport
TCP, UDP 
Tarmoq 
IP, ICMP, IGMP, IPX 
Kanal 
PPP, PPPoE 
Ethernet, 
Wi-Fi, 
Bluetooth, 
Wi-
Max 
Fizik 
100BASE-T, DSL 
 
5.3.
 
TCP/IP modeli 
Hozirda kompyuter tarmoqlarini tashkil etishda amalda asosan TCP/IP modeli 
keng qo‘llaniladi. Ushbu model 4 pog‘onadan iborat: 

amaliy pog‘ona (yoki dasturlar pog‘onasi); 

transport pog‘onasi; 

tarmoq pog‘onasi; 

kanal (yoki tarmoq interfeysi) pog‘onasi; 
5.3-rasmda TCP/IP modeli va OSI modeli orasidagi bog‘liqlik keltirilgan. 
Amaliy
Taqdimot
Seans
Transport
Tarmoq
Kanal
Fizik
Transport
Tarmoq
Amaliy
Kanal 
TCP/IP modeli
OSI modeli
Protokllar va xizmatlar
HTTP, FTP,
Telnet, NTP,
DHCP, PING
TCP, UDP
IP, ARP, ICMP, IGMP
Ethernet
5.3-rasm. TCP/IP modeli va OSI modeli o‘rtasidagi bog‘liqlik 
Nazorat savollari 
1.
ISO/OSI modeli standarti nima? 
2.
ISO/OSI modeli pog‘onalarini yorotib bering. 

---

62 
3.
TCP/IP modelini ta’riflab bering. 
VI BOB. DNS xizmati 
Internetdagi uzellar aloqa qilish uchun raqamli IP-adreslardan foydalanadi, 
odamlarga esa foydalanish uchun maʼnoga ega so‘zlardan yaʼni simvollardan 
foydalanish qulay. Tarmoq dasturlarida simvolli nomlardan foydalanish uchun 
nomlarni IP-adreslariga o‘girib beradigan mexanizm talab qilinadi. 
Internet rivojlanishining dastlabki davrlarida har bir xostda hosts.txt nomi 
bilan matnli fayl yaratiladi. Ushbu fayl bir qator yozuvlardan iborat bo‘lib, ularning 
har biri bittadan “IP-adres – domen nomi” juftligini o‘z ichiga olgan. Masalan: 
102.54.94.97 – rhino.acme.com. 
Internet o‘sishi bilan xost fayllari ham o‘sib bordi, ularga o‘zgartirish kiritish, 
qo‘llab-quvvatlash ko‘p vaqt va resurs talab qilardi. Natijada, bitta fayldan voz 
kechish hamda nomlarning taqsimlangan maʼlumotlar bazasiga o‘tishga qaror 
qilindi. 
Ushbu tizim domen nomlari tizimi (DNS) deb ataldi. DNS – bu domen 
nomlarining taqsimlangan maʼlumotlar bazasi, unda “domen nomi – IP-adres” 
akslantirishlari saqlanadi, domen nomlari maʼlumotlar bazasi daraxt ko‘rinishidagi 
iyerarxik tuzilmaga ega (6.1-rasm). DNS xizmatida DNS serverlari va DNS 
mijozlarini mavjud. DNS-serverlar akslantirishlarning taqsimlangan bazasini 
saqlaydi, DNS-mijozlar IP-adresga mos domen nomini aniqlash uchun DNS 
serverlarga murojaat qiladi.