O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

2.14-rasm. Markerni uzatish usuli algoritmi 
 
Nazorat savollari 
1. Tarmoq topologiyasi nima? Fizik va mantiqiy tarmoq topologiyasi nima?
2. Daraxt topologiyasi, aktiv va passiv daraxt topologiyasi?
3. Nechta va qanday asosiy topologiyalar mavjud?
4. «Shina» topologiyasining afzalliklari nimadan iborat?
5. «Shina» topologiyasining kamchiliklari nimadan iborat?
6. «Yulduz» topologiyasining afzalliklari nimadan iborat?
7. «Yulduz» topologiyasining kamchiliklari nimadan iborat?
8. «Halqa» topologiyasining afzalliklari nimadan iborat?
9. «Halqa» topologiyasining kamchiliklari nimadan iborat? 

---

33 
III BOB. Tarmoq uzellarini adreslash 
3.1.
 
Adreslash 
Kompyuter tarmoqlarida uzellar orasida maʼlumot almashishni taʼminlash 
uchun ushbu uzellarni adreslash kerak. Adreslash orqali tarmoq uzellari bir-biridan 
farqlanadi va axborotlar aniq belgilangan foydalanuvchiga yеtib borishi 
taʼminlanadi.
Hozirda kompyuter tarmoqlari TCP/IP stekiga asoslangan, ayniqsa internet 
tarmog‘i. TCP/IP steki 4 pog‘onali tuzilishga ega bo‘lib, har bir pog‘onaning 
protokollari mavjud. Bu protokollar orqali nafaqat internet tarmog‘ida uzellarni 
adreslash mumkin, balki lokal tarmoqda ham foydalanuvchilarga takrorlanmas 
adreslar berish mumkin. Bu haqda keyingi mavzularda batafsil to‘xtalib o‘tiladi. 
Faqat TCP/IP stekini o‘rnatish tarmoq orqali maʼlumot uzatishga yеtarli emas. 
IP-adreslarni va marshrutlashni ham sozlash kerak. Marshrutlash – bu kompyuter 
tarmoqlarida axborotni qabul qiluvchiga eng optimal yo‘l bilan uzatish mexanizmi. 
TCP/IP stekida adreslash uchun IP protokoli qo‘llaniladi.
TCP/IP tarmog‘idagi uzellarni 
adreslashning 3 turi mavjud
: 
MAC adres 
(fizik adres, apparat adres, lokal adres ham deb yuritiladi), IP-adres (tarmoq adresi 
deb ham yuritiladi), Simvolli domen nomlari (domen manzili deb ham yuritiladi) 
MAC adres
(F4-D2-32-12-43-FD
) 
Tarmoq adresi
(113.17.10.23)
Domen nomi
(www.nuu.uz)
ARP
DNS
 
 

---

34 
3.1.1 MAC adres. 
Lokal tarmoqqa ulangan kompyuterlar uchun bu tarmoq adapterining apparat 
adresi, marshrutizatorlar uchun o‘z fizik portining adresi. Misol uchun 11-A0-17-
3D-BC-01. Bu adres qurilmaning ishlab chiqaruvchisini belgilaydi va takrorlanmas 
hisoblanadi. Barcha mavjud lokal tarmoq texnologiyalar uchun MAC adres 6 baytli 
formatdan iborat: katta 3 bayti ishlab chiqaruvchi firmaning identifikatori. kichik 3 
bayti ishlab chiqaruvchi tomonidan berilgan takrorlanmas kod.