O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Nazorat savollari 
1.
TellNet protokoli va SSH protokoli ortasidagi farqni tushuntirib bering. 
2.
RDP nima? 
3.
RDP nima uchun ishlatiladi? 
4.
RDP imkoniyatlarini yoritib bering. 
Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar 
1-topshiriq. 
PuTTY dasturi orqali Telnet, SSH tarmoq protokollari bilan 
ishlab ko‘ring.
 
2-topshiriq. 
TeamViewer dasturi orqali masofadan turin boshqa bir 
kompyuterga bog‘laning va dastur imkonyatlari bilan tanishib chiqing.
 

---

201 
XX BOB. P2P tarmoqlar 
20.1.
 
P2P qanday tarmoq? 
P2P (
peer-to-peer)
– 
piring tarmog‘i. Birinchi marta 1984 yilda IBM 
Advanced Peer to Peer Networking (APPN) arxitekturasini loyihalashda «Peer to 
Peer» iborasi ishlatilgan. 
Piring tarmoqlar 
(P2P) – bu shunday bir kompyuter tarmog‘iki, unda barcha 
kompyuterlarni 2 guruhga (server va mijoz) ajratadigan anʼanaviy mijoz-server 
sxemasi qo‘llanilmaydi, bunda barcha uzellar teng huquqli bo‘lib ular bir paytning 
o‘zida server va mijoz bo‘lishi mumkin (20.1-rasm).
 
20.1-rasm. Piring tarmoqqa misol 
Piring tarmog‘ining 
paydo bo‘lishi 3 ta omil
bilan bog‘liq: 

Doimiy mijoz mashinasidagi protsessor juda ham band emas. Ayniqsa, 
mashinalar asosan hujjatlarni tayyorlash, yozish va hokazolar uchun ishlatadigan 
ofislarda. Xuddi shu narsa uy kompyuterlarining aksariyatiga tegishli. 

Ko‘pgina 
foydalanuvchilar 
o‘zlarining 
kompyuterlarida 
fayllar 
to‘plamlarini (maʼlum bir mavzudagi maqolalar matnlari, badiiy kinolar, 

---

202 
fotosuratlar va boshqalar) saqlaydilar, bu fayllar boshqa foydalanuvchilar uchun 
qiziq bo‘lishi mumkin. Ammo shu bilan birga, ushbu to‘plamlarning egalari kam 
quvvat kompyuter, kompyuterning kechayu-kunduz ishlash kerakligi, moliyaviy va 
boshqa sabablar tufayli o‘zlarining kompyuterlarini tarmoqdagi to‘liq serverga 
aylantirishga tayyor emaslar. 

Foydalanuvchilarning maʼlum bir qismi turli xil mavzularni forum va 
chatlarda muhokama qilish bilan cheklanib qolmasdan, tarmoqning «ijtimoiy 
hayotida» yanada faol ishtirok etishni istaydilar. Ular har qanday foydali «umumiy 
ish» da ishtirok etishga tayyor. 
Piring tarmoqlar xilma-xil. Baʼzilarning asosiy maqsadi musiqa va 
videofayllarni almashishdir. Boshqalari saraton kasalligini davolash uchun 
loyihalarni amalga oshirmoqda, baʼzilari taqsimlangan hisoblash asosida maʼlum 
shifrlarni buzish tadqiq qilinmoqda, boshqalari esa radio teleskoplardan olingan 
maʼlumotlarga asoslanib, yеrdan tashqari tsivilizatsiyalarni qidirmoqdalar. 
Matematika nuqtai nazardan, Piring tarmog‘ini nomaʼlum grafik bilan 
ifodalash mumkin: standart tarmoq arxitekturasi yo‘q (masalan, yulduz yoki halqa). 
Bundan tashqari, ushbu grafik dinamikdir, chunki individual foydalanuvchilar 
xohlagan paytda tarmoqqa qo‘shiladi va chiqib ketadi. Server rolini o‘ynaydigan har 
qanday foydalanuvchi istalgan vaqtda maʼlum vaqt davomida mijozga aylanishi 
mumkin. Ammo u bir vaqtning o‘zida ham server, ham mijozning holatida ham 
bo‘lishi mumkin.