O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

xost IPS 
turlarga bo‘linadi 
(15.2-rasm). 
Tarmoq IPS
(Network-based IPS, NIPS) – bu tarmoqdagi hujumni aniqlash 
va bartaraf etish vositalari. Ushbu tizim trafik yo‘lida joylashtiriladi, u trafikni 
kuzatadi. NIPS vositasining asosiy vazifasi – bu tarmoq xostlari guruhini mumkin 
bo‘lgan hujumlardan himoya qilish, uzatilgan trafikni tahlil qilish va hujumlar bilan 
bog‘liq trafikni bloklash. 
NIPS tarmoqdagi trafikni nazorat qiladi, tarmoqda o‘tayotgan shifrlangan 
trafikni tahlil qila olmaydi, har bir kompyuter ichida nima sodir bo‘layotganini 
aniqlay olmaydi. Shu uchun bunday hollarda xost IPS tizimlari ishlatiladi.
Xost IPS
(Host-based IPS, HIPS) – bu maʼlum bir xostda joylashgan va 
tarmoq trafigi, dastur hatti-harakatlari va boshqalarni tahlil qilish orqali ushbu xostni 
hujumlardan himoya qiluvchi vosita.
HIPS odatda foydalanuvchilar tomonidan tizim fayllari o‘chirilishini oldini 
olish, muhim sozlamalarning o‘zgartirilishini oldini olish va boshqa hatti-harakatlar 
tufayli tizimni xavfga qo‘yishni oldini olish uchun qo‘llaniladi. NIPS faqat tarmoq 

---

157 
trafigini nazorat qiladi, HIPS esa kompyuterning o‘zi bilan chegaralanadi. HIPS 
tarmoqdan o‘tayotgan trafikni tekshira olmaydi, lekin joriy xostga kelgan trafikni 
kuzata oladi, NIPS esa kompyuter ichidagi hodisalarni kuzata olmaydi, HIPS joriy 
xostga kelgan shifrlangan trafikni tahlil qilishi mumkin, chunki ushbu trafik xostga 
kelganda deshifrlanadi. Ushbu vositalarning o‘z vazifalari bo‘lib, ularni turli usullar 
bilan hal qiladi. Odatda HIPS tizimlari maʼlum serverlarda o‘rnatiladi.
Baʼzan 3 tur sifatida 
dastur IPS
(Application-based IPS)qaraladi. U ilova 
sathida hujumlarni aniqlash va bartaraf etish uchun mo‘ljallangan. Ushbu vositalar 
har bir tarmoq xizmati va protokollari uchun individual tarzda ishlab chiqiladi 
hamda aynan o‘zi qo‘llab-quvvatlaydigan tarmoq xizmati va protokollari 
dasturlariga kelgan trafikni tahlil qilib hujumlarni aniqlaydi va bartaraf etadi. 
Tashqi 
tarmoq
Server
Server
Server