O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Ijtimoiy – iqtisodiy munosabatlar
. So‘nggi ibtidoiy jamoa bosqichida 
ham ilk ibtidoiy jamoa bosqichida bo‘lgani kabi jamoaviy mehnatni roli katta 
bo‘lgan. O‘rmonlarni tozalash, chorvani boqish samarali ovchilik va baliqchilik 
xo‘jaligini yuritish albatta bir oilaning qo‘lidan kelmagan, shu sababli jamoaviy 
mehnat va yerga jamoaviy egalik o‘z ta'sirini saqlab turgan. Keyinchalik so‘nggi 
urug‘ jamoasi bosqichi oxirlariga kelib ortiqcha mahsulotning paydo bo‘lishi 
mazkur prinsiplarning buzilishiga olib keldi. yer uzoq vaqt jamoa mulki sifatida 
saqlanib kelinganligi Yangi Gvineya papuaslari misolida ham o‘z aksini topgan. 
Ularda yer avloddan avlodga o‘tish shart hisoblangan. 
Jamoadagi to‘plangan oziq – ovqatlar taqsimotida har doim ham tenglikka 
e'tibor berilmagan bir – biriga yaqin qondosh yaqin qarindoshlik muhim 
ahamiyatga ega bo‘lgan. 
Ammo ayrim holatlarda buning aksi ham bo‘lgan. Masalan yaxshi hosil 
olgan yoki chorvadan yaxshi nasl olgan yoki ovda omadi yurishgan ovchi 
maskur maxsulotlarni o‘zida qoldirgan yoki kim bilan xoxlasa o‘sha bilan 
bo‘lishgan hollari ham uchragan. Etnologik ma'lumotlarning guvohlik 
berishicha, papuaslarda ochqolgan papuas qarzini qaytarishni aytgan holda 
o‘ziga qo‘shni bo‘lgan yaqin qarindoshining tomorqasidan yamsni erkin olishi 
mumkin bo‘lgan bo‘lsa, Janubiy Amerika kubeo qabilasida bu o‘g‘rilik 

---

208 
hisoblangan. 
Oila va nikoh So‘nggi urug‘ jamoasida juft nikoh ustivorlik qilishda 
davom etgan. Avval bo‘lganidek guruhiy munosabatlar davrasida bu ihtiyoriy 
tarzda amalga oshirilgan. 
Ilk ishlab chiqaruvchi ho‘jalik bilan shug‘ullanuvchilar orasida poliginya 
xususan sororat tartibidagi ko‘p xotinlilik, ovchilik bilan shug‘ullanuvchi 
qabilalarda esa liverat tartibidagi poliendriya – ko‘p erlilik keng tarqalgan edi.