O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universitetining jizzax filiali

Ekstralingvistika- bular pauza, yo‘tal, kulish, yig‘lash, shivirlash, nutq tezligi.Nutq tezligi tinglovchining fikrini o‘zgartirishning ayniqsa samarali noverbal vositasidir.
Nutq sur’ati psixo-emotsional holatni, salomatlik holatini ko‘rsatishi mumkin. Masalan, kundalik yoki ish muloqotining o‘ziga xos holatida tezlashtirilgan nutq psixo-emotsional qo‘zg‘alish, hayajonlanish belgisidir va professional muloqot sharoitida nutqning xuddi shu xususiyati mavjud kasallikning alomati bo‘lishi mumkin.
Noverbal aloqa vositalarining optik-kinestetik tizimiga yuz ifodalari, imo-ishoralar va pantomima kiradi.
yuz ifodalari odamning yuz ifodasini yaratuvchi yuz va koʻz harakatlari majmuidir. Yuz ifodasi eng ko‘p lablar burchaklari, qoshlarini chimirish yoki ko‘tarish, peshonani burishtirish bilan ta’kidlanadi. Shuning uchun, insonning holatini aniqlash uchun uning lablari va qoshlariga qarash kerak.
Zamonaviy tadqiqotchilarning ma’lumotlari shuni ko‘rsatadiki, turli madaniyat vakillari ma’lum his-tuyg‘ularni boshdan kechirib, ularni yuz ifodalarida teng ravishda ifodalaydilar. Mimikalarda ifodalangan asosiy his-tuyg‘ular, ma’lum bir madaniyatga mansubligidan qat’i nazar, odamlar tomonidan tan olinadi.
Yuzning mimik harakatlari odamning psixo-emotsional holatini aks ettiradi, ular xabardorlik darajasi, uning sodir bo‘layotgan narsaga munosabati, fikrlari nuqtai nazaridan har xil, shuning uchun ular turli darajada o‘zboshimchalik bilan tartibga solinadi. Insonning hissiy holati va his-tuyg‘ularini uzatishda miyaning subkortikal tuzilmalari qo‘zg‘alish manbai bo‘lib, yuz ifodalari beixtiyor xarakterga ega.
Mimik harakatlar quyidagilarga bo‘linadi
1) agressiv tajovuzkor (g‘azab, g‘azab, shafqatsizlik va boshqalar),
2) faol mudofaa (nafrat, nafrat, nafrat va boshqalar),
3) passiv-mudofaa (bo‘ysunish, xo‘rlash va boshqalar),
4) indikativ tadqiqotlar (qiziqish, qiziqish va boshqalar),
5) taqlid,
6) zavq yoki norozilik darajasini ifodalash;
7) kamuflyaj (haqiqatni yashirish, noaniqlik va boshqalar).
Ko‘zlar va lablar yuzning eng ifodali qismlaridir. Yuz mushaklarining harakatlari insonning his-tuyg‘ulari va kayfiyatining ko‘rsatkichidir. Ayniqsa, ma’lumot beruvchi ko‘zlar va yuzning periokulyar mintaqasi. Muayyan mimikalarni yaratadigan lablar pozitsiyalari va ko‘z ifodalarining yuzlab turli kombinatsiyalari mavjud.