O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Daryo  havzasining  o‘rtacha  balandligi
  o‘zgarishi  bilan  tabiiy  omillar  ham 
o‘zgarib boradi. Bu o‘zgarishlar daryolarning gidrologik rejimiga ham o‘z ta’sirini 
o‘tkazadi.  SHuni  hisobga  olib,  har  bir  daryo  havzasining  o‘rtacha  balandligi 
aniqlanadi. Daryo havzasining o‘rtacha balandligi (N
o‘rt
)ni ikki usul bilan aniqlash 
mumkin: 
 a) hisoblash ifodasi yordamida; 
 b) daryo havzasining gipsografik egri chizig‘i yordamida. 
 Birinchi  usulda  daryo  havzasining  o‘rtacha  balandligini  quyidagi  ifoda 
yordamida hisoblash mumkin: 

---

 
105 
(
)
,
...
2
2
1
1
F
f
h
f
h
f
h
n
n
урт

+
+

+

=

 
bu  yerda 
n
f
f
f
,...,
,
2
1
  -  gorizontallar  bilan  chegaralangan  maydonlar, 
n
h
h
h
,...,
,
2
1
-
gorizontallar  bilan  chegaralangan  maydonlarning  o‘rtacha  balandliklari  (10.2  - 
rasm). 
 
 
10.2 - rasm. Daryo havzasi. 
 
 - daryolar, 
 - suvayirg‘ichlar,   
 
 - gorizontallar, 
 - daryo oqimi yo‘nalishi. 
AB havzaning uzunligi, BS havzaning maksimal kengligi 
 
Havzaning  o‘rtacha  balandligini  ikkinchi  usul  bilan  aniqlash  uchun 
havzaning gipsografik egri chizig‘i (havza maydonining balandlikka mos ravishda 
ortishi) grafigi chiziladi (10.3 - rasm).  
 
10.3 - rasm. Daryo havzasining gipsografik egri chizig‘i. 

---

 
106 
Grafikda havza maydonining 50 foiziga mos keladigan balandlik havzaning 
o‘rtacha balandligini ifodalaydi.