O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov kompyuter ta’minoti

Registr-
 
qurilmalarning o’ziga xos tengliklar birlashmasini angldatadi, 
ularning vazifasi ma’lumotlarni saqlash hamda ma’lumotlarga tezkor murojat qilish 
imkoniyatini 
beradi.Ushbu 
qurilmalar 
integral 
sxemada 
triggerlarda 
foydalaniladi.Trigger uz navbatida traziztor o`tkazgichlarda malga oshiriladi( ya’ni 
elektron kalitlar). N trigger registrda N bit ma’lumotni tushinish mumkin.
 
Port
 
–SHunday sxemaki odatda uziga bir qancha registrlarni kamrab oluvchi 
hamda ulanish imkoniyatini beruvchi vositadir, masalan pereferiya qurilmasi 
mirkoprotsessorni tashqi shinasiga ulanishida kurishimiz mumkin. Amalda xar 
mikrsxema xar xil maqsadlar uchun ishlatiladi. SHaxsiy kompyuterda xar bir port 
uziga xos unikal rakamiga ega bo’ladi. SHuni aytib utish joyizki portlarni rakami 
moxiyatan registrlarning kiritib chiqarish manzili bo`lib xizmat qiladi. SHuningdek 
manzil kengligi asosiy xotira va kiritib chiqarish porti bilan kesishmaydi.
 
Uziliksizlik-
tushinchasiasinxron 
jarayoning 
xabarini 
anglatadi(ya’ni 
protsessor kandaydir asinxron jarayonni tushinadi). Ushbu xolatda buyruqlarning 
ketma ketligi to`xtatiladi. Uning urniga esa boshqa bir ketma-
ketlik amalga 
oshiriladi. Uzuliksizlikni bir qancha turlarga bo’lish mumkin: Mantiqiy uziliksizlik, 
texnikaviy uziliksizlik hamda dasturiy uzuliksizlik. Texnikaviy uziliksizlik odatda 
pereferiya 
qurilmasi 
talabiga 
bog`liq 
bo’ladi.Mantiqiy 
uziliksizlik 
mirkoprotsessorning ish jarayonida uz uzida yuz beradi. Dastur uzuliksizligi 
bajarilaetgan dasturlarning foydalanishdagi maxsus dastur ichidagi dasturlarni 
bajarish bilan ifodalanadi.

---

84 
Turgidan to`g`ri ulanishda (DMA, Direct Memory Access) pereferiya 
qurilmasi tezkor xotira bilan bevosita bog`liq bo’ladi.Mirkoprotsessorning ichki 
registrlaridan kelib chikkan xolda. Ushbu ulanishning asosiy afzalligi katta xajmdagi 
tezkor ma’lumot almashinishda kurishimiz mumkin(ya’ni qayta yuklashda 
xotiraning tashqi saklovchilari). Kup xollarda port manzillariga, rakamlariga un 
oltilik sanok sitemasidan foydalaniladi. Ushbu xollarda kerakli sonlardan so’ng ‘h’ 
(hexadecimal) belgisi turadi.
10-§.