O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov kompyuter ta’minoti

jarayonni
tashkil qiladi. 
Jarayon
- bu 
holatlarning yagona ketma-ketligidir. Jarayon bilan kompyuter resurslari va fayllar 
bilan bog‘liq bо‘ladi. Fayl - berilganlar va dasturiy bо‘lishi mumkin. Jarayonda 
qatnashgan har bir fizik resurs albatda mavjud bо‘lishi shart. Yangi jarayonni tashkil 
qilishda eski jarayondan nusxa olish yo’li bilan ham tashkil kilish mumkin, bu 
xolatda yangi jaraen tugallanishi eski jarayon orqali ham amalga oshirilishi mumkin. 
Har bir jaraen о‘z jarayonini yangi jarayon bilan almashtirib boshqaruvni yangi 
jarayonga berishi ham mumkin.
Ritchi va Tompson(1978) terminologiyasiga asosan dastur bajariladigan 
muhit - 
holat
(obraz) deyiladi. Holat tarkibiga dastur va unga bog‘liq bо‘lgan 

---

132 
berilganlar, ochiq fayllar holati va joriy mundarija kiradi. Holat atributiga 
foydalanuvchi tomonidan kiritilgan ayrim identifiqatorlar foydalanuvchi uchun 
ochiq deb hisoblanadi. Jarayonni bunday tashkil qilinishi foydalanuvchiga 
qо‘shimcha mamumot berish va jarayonga aralashish imkoniyatini beradi. Shuni 
aytish kerakki barcha jarayonlar uchun ham foydalanuvchi atributi mavjud emas. 
Bunday holat jarayon yaratgan jarayonlarda vujudga keladi. Bunday jarayonlarga 
foydalanuvchi aralashuvi maxsus sistemali buyruqlar asosida amalga oshirilishi 
mumkin. Jarayon - bu loihaning bajarilishi. Sistemada jarayonga kо‘makchi 
jarayonlar mavjud bо‘ladi.
Sistemadagi kо‘pgina jarayonlar kutish holatiga о‘tishi berilganlarni kiritish 
va chiqarish yoki biron bir bir sistemali funksiyani bajarilishini kutish bilan bog‘liq 
bо‘ladi. Har bir real sistemada bir vaqtda mavjud bо‘lgan jarayonlar chegaralangan. 
Bu holat kо‘proq kompyuterning real fizik imkoniyatlaridan kelib chiqadi.
Berilganlar segmentiga
foydalanuvchi berilganlarni kiritishi mumkin va bu 
segment boshqa foydalanuvchilardan himoyalangan. Foydalanuvchi bu oraliqni 
dasturiy usul bilan kengaytirishi yoki qisqartirishi mumkin. Berilganlar segmenti 
hajmi OS da qabul qilingan oraliq bilan aniqlanadi yoki real foydalanuvchi 
ehtiyojiga qarab tashkil qilinadi. Xotira chegaralanganligi sababli OS dan 
foydalanuvchi ehtiyojini tо‘liq qondira olmasligi ham mumkin.