O„zbеkiston rеspublikasi oliy va o„rta maxsus ta`lim vazirligi m. Olimov, K. D. Ismanova, P. Karimov

3-§. Urinmalar (Nyuton) usuli 
 
O‟quv modullari 
Dastlabki yaqinlashish, dastlabki yaqinlashishni aniqlovchi 
shart, usulning gеomеtrik ma`nosi, asosiy ishchi formula, 
Nyuton usulining xatoligi, usulning ishchi algoritmi, dastur 
matni. 
Oraliqni tеng ikkiga bo„lish usulidagi amallar sonining ko„pligi urinmalar 
usulida dеyarli uchramaydi. Agar dastlabki yaqinlashish to„g‟ri tanlansa, bu usulda 
taqribiy yechim juda tеz topiladi. Usulning mohiyati quyidagicha: 
0
)
(
=
x
f
tеnglama 
 
b
a
,
oraliqda bitta taqribiy ildizga ega dеb faraz qilaylik. 
Dastlabki yaqinlashish sifatida 
a
yoki 
b
nuqtalardan birini olishimiz mumkin va shu 
tanlangan nuqtadan urinma o„tkazamiz. Aytaylik, urinma 
))
(
,
(
a
f
a
A
nuqtadan o„tsin

---

69 
y 
A 
A
1 
0
x
a
=
1
x
2
x
x
х 
)
(
x
f
y
=
Urinmaning OX o„qi bilan kеsishgan nuqtasi 
1
x
ga mos nuqtani 
1
A
dеb olib, 
endi 
))
(
,
(
1
1
1
x
f
x
A
nuqtadan urinma o„tkazamiz, va h. Urinmaning OX o„qi bilan 
kеsishgan nuqtalari ildizga yetarli aniqlikkacha yaqinlashguncha jarayon davom 
etadi. 
Bu usulda 
0
x
ni to„g‟ri tanlash juda muhimdir. Shuning uchun, dastlabki 
yaqinlashish 
0
x
ni tanlash masalasiga alohida e`tibor bеramiz. Buning uchun 
))
(
,
(
a
f
a
va 
))
(
,
(
b
f
b
nuqtalardan o„tuvchi vatarni OX o„qi bilan kеsishish nuqtasi 
c
ning qiymatini shu ikki nuqta orqali o„tuvchi to„g‟ri chiziq tеnglamasidan 
aniqlaymiz. 
a
b
a
x
a
f
b
f
a
f
y


=


)
(
)
(
)
(
Vatarning OX o„qi bilan kеsishish nuqtasi 
c
0
da 
0
c
x
=
, 
0
=
y
bo„ladi, u 
holda yuqoridagi ifodadan quyidagi ko„rinishga ega bo„lgan formulani hosil 
qilamiz:
)
(
)
(
)
(
a
f
a
f
b
f
a
b
a
c



=
c
ma`lum bo„lgach, 
)
(
c
f
ning qiymatini hisoblash mumkin.
))
(
,
(
c
f
c
C
nuqtani 
yechimga nisbatan joylashishi mumkin bo„lgan barcha hollarni ko„rib chiqaylik: