O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Azlarova yengil sanoat texnologiyasi

Nazorat va mulohaza uchun savollar 
1.  Nima  debo‗ylaysiz,  o‗zbekistonda  gazlama  ishlab  chiqarish  uchun  qanday 
tabiiy xomashyo manbalari mavjud? Javobingizni  misollar orqali asoslang. 
2. Ipakdan gazlama tayyorlashning texnologik jarayonini tavsiflang? 
3. Gazlama ishlab chiqarish texnologiyasini tavsiflab bering? 
4. Matoni bezashni qanday turlari va jihozlari mavjud? 
5. Tabiiy to‗qimachilik tolalarining   qanday xususiyatlarini bilasiz? 
 

---

45 
 
4-bob. TO‘QIMACHILIK SANOATIDA ISHLATILADIGAN 
XOMASHYOLAR TASNIFI, BIRLAMCHI ISHLOV BERISH VA YIGIRISH 
SISTEMALARI 
 
4.1. To‘qimachilik sanoatida ishlatiladigan Xomashyolar 
To‗qimachilik  tolalaridan  iborat  bo‗lgan  materiallar  to‘qimachilik  materiallari 
deb  ataladi.  Tolalarning    o‗zi,  iplar,  shuningdek  ulardan  ishlangan  buyumlar  shunday 
materiallar jumlasiga kiradi. 
To‗qimachilik tolalari ko‗ndalango‗lchamlari juda kichik, uzunligi cheklangan, 
qayishqoq  hamda  pishiq  jismlar  bo‗lib,  kalava  ip  va  to‗qimachilik  buyumlari 
tayyorlash uchun ishalatiladi.  
Tolalar  elementar  va  texnik  tolalarga  bo‗linadi.  Yanada  maydaroq  tolalarga 
bo‗linmaydigan yakka tolalar elementar tolalar deb, bir necha elementar tolani bir-
biriga  yopishtirib  olingan  kompleks  tolalar  texnik  tolalar  deb  ataladi.  Bu  ikkala 
tolaning uzunligi cheklangan bo‗lib, bir necha o‗n-yuz mm ga yetadigan, elementar ip 
uzunligi bir nechao‗n va yuz metrga yetadigan elementar toladir.
12
 
To‗qimachilik iplari elementar tolalar yoki iplarinng birikishidan hosil bo‗lgan 
hamda  to‗qimachilik  buyumlari  tayyorlash  uchun  yaraydigan  har  xil  uzunlikdagi 
ingichka, qayishqoq va pishiq jismlardir. 
Tabiatda turli-tuman tolalarning soni ko‗p, lekin to‗qimachilik sanoatida ishlatish 
uchun  ular  ma‘lum  xossalarga  ega  bo‗lishi:  avvalo  pishiq,  qayishqoq,  sirti  g‗adur-
budur,  yeyilishga  chidamli  bo‗lishi  lozim.  Shunga  monand  ushbu  mavzuda  shu 
talablarni  qanoatlantiradigan  to‗qimachilik  tolalari  haqida  gap  ketadi.  Lekin  hamma 
yerda ular qisqa va oddiy qilib tolalar deb yuritiladi.