|
O‘ QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Bosqichlar,
vaqt
|
Faoliyat
|
O’qituvchi
|
O’quvchilar
|
III bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish
(15 min)
|
1.1 O’quvchilarning davomati va darsga tayyorgarligi aniqlanadi.
1.2. Darsning mavzusi, rejasi maqsadi tushuntiriladi (1-ilova)
1.3. Guruhning darsga tayorgarlik darajasi tezkor- so’rov metodi yordamida aniqlanadi .
|
Tinglaydilar
Tinglaydilar , yozib oladilar
Savollarga ja-vob beradilar.
|
I I bosqich.
(55 min)
|
2.1.Uyga berilgan mavzuni savollar berish yo’li bilan so’rab baholaydi.
Yangi mavzuni bayon etadi. Avtomobil transporti haqida umumiy tushuncha va blim ko’nikmalarini berish.
Tayanch so’z va iboralar bilan ishlanadi.
2.2.Aqliy hujum metodi orqali o’quvchilar faollashtiriladi.
2.Kl 2.3. BBB jadvalini to’ldirish orqali o’quvchilar bilimi mustahkamlanadi.
|
Tinglaydilar, yozib
Oladilar.
Tinglaydilar kuzatadilar, yozib oladilar
BBB jadvalini to’ldiradilar
|
|
|
III Yakuniy
bosqich
(10 min)
|
3.1.Faol o’quvchilarni baholash mezonlari orqali rag’batlantiradi.
|
Eshitadilar
|
3.2. O’tilgan mavzu bo’yicha talabalarga topshiriq beriladi.
|
Eshitadilar
Yozib
oladilar
|
Avtomobil tuzilishi fan o’qituvchisi: Sultanov A. ____________
2-mavzu: Avtomobillarning tuzilishi haqida umumiy ma'lumotlar.
Reja:
1. Avtomobillarning umumiy tuzilishi.
2. Avtomobillarning asosiy qismlari.
3. Avtomobilning yurish qismiga nimalar kiradih
Zamonaviy avtomobil juda murakkab mashina bo'lib, u bir biriga bog'lik holda ma'lum bir vazifani bajaruvchi bir necha mexanizm va qismlardan tashkil topgan. Ko'pchilik avtomobillarning umumiy tuzilishi sxemasi, ularning mexanizm va tizimlarining ishlash prinsipi, hamda ish sharoiti bir biriga o'xshash. Shu sababli avtomobilning umumiy tuzilishini o'rganish uchun ba'zi soddalashtirishlar kiritamiz.
Umuman olganda avtomobil detallar, uzellar, mexanizmlar, agregatlar va tizimlar yigindisidan iborat.
Detal – mexanizm va mashinalarning yig'ish operatsiyalarisiz tayyorlangan ayrim–ayrim qismlari (masalan, bolt, porshen barmog'i, shesternya va x.k.).
Uzel – bir necha detallarning mashinada ma'lum mustaqil vazifani bajaruvchi birikmasi.
Mexanizm – xarakatni ma'lum tartibda uzatuvchi va o'zgartiruvchi tuzilma.
Agregat – bir necha tuzilmalarni bir butun qilib birlashtirgan qurilma.
Tizim – bitta umumiy vazifani bajaradigan qismlar yig'indisi (masalan, ta'minlash tizimi, moylash tizimi yoki sovitish tizimi va x.k.).
Avtomobil konstruktiv xususiyatlari va vazifalaridan kat'iy nazar, asosiy uch kismdan iborat: kuzov, dvigatel va shassi. Avtomobil kuzovi yuk tashish va passajirlarni joylashtirish vazifasini bajaradi.
Ko'pchilik yengil avtomobil va avtobuslar kuzovlarining qattiq va puxta ishlangan asosi rama vazifasini o'taydi. Bunday kuzovlar ko'taruvchi kuzov deb ataladi. Yuk avtomobillarining kuzov qismida yuk tashishga mo'ljallangan platformadan tashqari, haydovchining kabinasi ham bo'ladi, u dvigatelning orqasida (GAZ-53A, ZIL-130) yoki dvigatelning ustida (GAZ-66, MAZ-500A, KamAZ) joylashadi.
Avtomobilning umumiy tuzilishi va mexanizmlarining joylashuvini aniq tasavvur qilish maqsadida, transport vositasi sifatida keng tarqalgan ikki o'qli, dvigateli oldida joylashgan avtomobilning sodda tuzilishi bilan tanishib chiqamiz.
Dvigatel – avtomobilning xarakatlanishi uchun zarur bo'lgan mexanik energiya hosil qiluvchi manba bo'lib xizmat kiladi. Mexanik energiya esa dvigatelda yonilg'i yonishi natijasida hosil bo'ladigan ximiyaviy energiyaning issiqlik energiyasiga aylanishi natijasida hosil bo'ladi. Dvigateldan olingan mexanik energiya bir kator mexanizm va agregatlar orqali yetakchi g'ildiraklarga yetkazib beriladi. Zamonaviy avtomobillarda, asosan, porshenli ichki yonuv dvigatellari o'rnatiladi (karburatorli yoki qisish natijasida o'z-o'zidan alangalanuvchi dizel dvigatellari).
Shasssi – avtomobilning asosi bo'lib, uch gurux mexanizm va tizimlarni o'z ichiga oladi: Kuch uzatmasi, yurish qismi va boshqarish tizimi.
Kuch uzatmasi dvigatel validan kelayotgan burovchi momentni o'zgartirilgan holda yetakchi g'ildiraklarga uzatib beradi. Kuch uzatmasiga kuyidagi mexanizmlar kiradi: ilashish muftasi, uzatmalar kutisi, kardanli uzatma, asosiy uzatma, differensial va yarim o'qlar. Ilashish muftasi dvigatelni uzatmalar qutisidan qisqa muddatga uzib ko'yishga, uzatmalarni ravon ulashga va avtomobilni ravon qo'zg'atishga xizmat qiladi. Uzatmalar qutisi dvigatel hosil qilgan burovchi moment kattaligini oshirib kardanli uzatmaga yetkazib beradi. Shu bilan birga dvigatelni qisqa yoki uzoq muddatga kuch uzatma mexanizmlaridan ajratib ko'yadi. Shuningdek, uzatmalar qutisi avtomobilning orqaga yurishini ta'minlaydi.
Dvigatel, ilashish muftasi va uzatmalar qutisi blok shaklida joylashib, ularning asosiy o'qlari bir tug'ri chizikda yotgani uchun ularni kuch bloklari deb yuritiladi.
Kardanli uzatma uzatmalar qutisidan keyin joylashgan bo'lib, undan olgan burovchi momentni o'zgaruvchan burchak ostida asosiy uzatmaga yetkazib beradi. Asosiy uzatma, differensial va yarim o'qlar orqa ko'prikda joylashgan bo'lib, kardandan kelayotgan burovchi momentni yetakchi g'ildiraklarga kuchaytirgan holda yetkazib beradi.
Yurish kismi (1-rasm) avtomobilning ilgarilanma xarakatlanishini ta'minlaydigan aravadan tashkil topgan. Uning asosi bo'lib rama xizmat qiladi. Ramaga esa avtomobilning barcha mexanizm va tizimlari o'rnatiladi, oldingi o'q 2 va ketingi ko'prik 12 eleptik ressora 3 lar yordamida ramaga biriktiriladi. Avtomobil xarakatlanganda yetakchi gildirak 14 lardan xarakat ressora va rama orqali oldingi g'ildiraklarga uzatiladi. Ressora 3 elastik shinali g'ildiraklarning yo'l notekisliklariga urinishi natijasida hosil bo'lgan turktkilarni yumshatib, rama 19 ga uzatadi. Amortizator esa turtkilarni yumshatishda hosil bo'lgan tebranishlarni so'ndiradi.
Boshqarish tizimi avtomobilni xarakat yo'nalishini o'zgartirish, sekinlashtirish va to'xtatish uchun xizmat qiladi. Boshqarish tizimi ikkita alohida tizimlardan: rul boshqarmasi va tormozlash tizimidan iborat.
Rul boshkarmasi rul chambaragi 15, rul mexanizmi 16, bo'ylama tortqi 17 va richag 18 dan tashkil topgan. Bu tizimda rul chambaragining buralishi natijasida, trapetsiya hosil qilgan tortqi va richaglar yordamida, oldingi g'ildiraklar buriladi va avtomobil o'z xarakat yo'nalishini o'zgartiradi.
Tormozlash tizimi g'ildiraklar 5 va 14 da, hamda transmissiyada joylashgan tormoz mexanizmlari bilan unga keltirilgan yuritmalardan tashkil topgan. Bu tizim avtomobil xarakatini sekinlatish, to'xtatish va to'xtab turgan avtomobilni siljishdan saqlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
