O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi kasb-hunar ta’limi markazi toshkent viloyati kasb-hunar ta`limi boshqarmasi toshkent tumani qurilish va servis kasb-hunar kolle

Porshen.Silindr ichida sodir bo'ladigan ish siklining barcha jarayonlari porshen yordamida bajariladi. Porshen yuqori bosim va temperatura sharoitida ishlaydi, bundan tashqari unga o'zgaruvchan inersiya kuchlari ta'sir etadi. Shuning uchun porshen quyidagi talablarga javob berish kerak: issiqlik o'tkazuvchan, yedirilishga chidamli va yengil bo'lishi. Aluminiyli qotishmadan tayyorlangan porshen bunday talablarga to'laroq javob beradi. Lekin aluminiyli qotishmadan tayyorganlan porshen cho'yanga nisbatan issiqlikdan kengayish koeffitsiyenti 1,5 – 2 marta ko'p. Bu kamchilikni porshenning ma'lum konstruksiyasiga binoan yo'qotiladi. Ya'ni porshen yubkasining oval formada bo'lishi, yubkada «T» yoki «P» forma shaklidagi kesiklarni bo'lishi xisobiga uni silindr ichida qiziganda qadalib qolmasdan xarakatlanishini ta'minlanadi. Porshen yubkasi bilan silindr orasidagi zazor 0,05 – 0,10 mm bo'ladi (2-rasm, a).

YAMZ va KamAZ – 740 dvigatellarining porsheni yubkasida (yuqorida aytilgan porshenlar kabi) «T» yoki «P» forma shaklidagi kesiklar ishlanmagan. Chunki bunday porshenlar, tarkibida 30 foiz kremniy bo'lgan aluminiyli kotishmadan tayyorlanganligi uchun issiqlikdan kam kengayish xususiyatiga ega. Lekin bu porshenlar ham bo'yiga konusli, yubka kesimi esa oval shaklida ishlangan.
Porshen golovkasida porshen xalqalari uchun ariqchalar yasalgan. Ayrim dvigatellarda (KamAZ, ZIL-130 ) yuqoridagi ariqchani chidamligini oshirish maqsadida uni tubiga cho'yan xalqa quyiladi. So'ngra cho'yan xalqada kompression xalqa uchun ariqcha o'yiladi.
Porshen yubkasining yuzasi silindrning ichki yuzasiga yaxshi moslashib ishlashini ta'minlash uchun uning tashqi yuzasi yupka (0,004…0,006 mm) qalinlikda qalaylanadi.
Porshen xalqalari. Porshen xalqalar o'zining vazifasiga ko'ra kompression va moy sidirgichli bo'ladi. Kospression xalqalar porshenning silindrda jipsligini ta'minlaydi. Natijada porshen yuqorisidagi gazlarni karterga o'tishidan saqlaydi.
Moy sidirgich xalqalar silindr yuzasidagi ortiqcha moylarni sidirib karterga qayta tushiradi. Shu bilan moylarni yonish kamerasiga o'tib ketishidan saqlaydi. Porshen xalqalari maxsus cho'yandan tayyorlanadi. Ayrim hollarda po'latdan ham tayyorlanishi mumkin.
Yuqoridagi kompression xalqa o'ta qizigan gazlar zonasida ishlaydi. Shuning uchun birinchi xalqani qattiqligini, yeyilishga chidamliligini oshirish maqsadida uning tashqi yuzasi g'avaksimon xrom bilan qoplanadi. Pastki kompression xalqalarning yuzasi esa yupka kalay bilan qoplanadi.
Ba'zi dvigatellarda (ZIL-130 …… ) moy sidirgich xalqalar bir necha qismdan tashkil topgan bo'lib, ya'ni ular ikkita po'latdan tayyorlangan yupka disksimon xalqa, o'q bo'ylab kengaytirgich va radial kengaytirgichdan tashkil topgan. Porshen xalqalari silindrda qadalib qolmasdan, elastik xususiyatga ega bo'lgan holda ishlashini ta'minlash uchun ularni maxsus kesik (qulfli) qilib tayyorlanadi. Xalqalar silindrga o'rnatilganda qulfdagi zazor 0,2 ... 0,5 mm bo'ladi.
Porshen barmog'i. Porshen barmog'i porshen bilan shatunni o'zaro sharnirli holda biriktirib turadi. Porshen barmog'ini nisbatan yengil bo'lishligi uchun uni kavakli qilib tayyorlanadi.