O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti “fizika” kursidan

3 – topshiriq. Mavzuning taqdimot slaydini tayyorlang.
(Slayddan mavzu, mavzu rejasi, ko’rgarma vositalari, qiziqarli faktlar,video darslar, ta’rif va 
formulalar, jadvallar, mavzu yuzasidan xulosa, adabiyotlar ro’yhati joy olishi kerak.) 
 
 

---

15 
Mustaqil ish № 7 
Mavzu:
Qattiq jismlarning aylanma harakati
 
Maqsad:
Qattiq jismlarning aylanma harakat kinematikasi va dinamikasini o’rganish 
Ushbu mavzuni mustaqil o’rganish uchun tavsiya etiladigan mavzular 
1.Qattiq jism aylanma harakat kinematikasi. 
2.Qo’zg’almas o’qqa nisbatan kuch momenti. 
3.Qattiq jism aylanma harakati dinamikasining asosiy tenglamasi. 
4.Qattiq jismning inersiya momenti. Gyuygens – Shteyner teoremasi. 
Mavzuga doir topshiriqlar 
 
1 – topshiriq Quyidagi savollarga javob bering 
1.
Absolyut qattiq jism deb qanday jismga aytiladi? 
2.
Ilgarilanma va aylanma harakat kinematika tenglamalarini taqqoslab yozing. 
3.
Qo’zg’almas nuqta va kuzg’almas o’qqa nisbatan kuch momenti deb nimaga aytiladi? 
Qattiq jism aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasini yozing va ta’riflang. 
4.
Qattiq jismning biror o’qqa nisbatan inersiya momenti deb nimaga aytiladi? Gyuygens – 
Shteyner teoremasini ta’riflang. 
5.
Geometrik shaklli jismlarning inersiya markazidan o’tgan o’qqa nisbatan inersiya 
momentlarini yozing. 
6.
Ilgarilanma va aylanma harakatning dinamika qonuniyat formulalarini taqqoslab yozing. 
 
2 – topshiriq Mavzuga doir quyidagi masalalarni yeching 
 1 - masala. 
Qattiq jism qo‘zg‘almas o‘q atrofida
3
Bt
At



qonun bo‘yicha aylanmoqda, 
bunda A = 6 rad/s, B = 2 rad/s
3
. t = 0 dan Qattiq jism to‘xtagunga qadar o‘tgan vaqt oralig‘idagi 
burchakli tezlik va burchakli tezlanishlarning o‘rtacha qiymatlarini toping.
2 - masala. 
Jism 5 s
-1
boshlang‘ich burchakli tezlik bilan va burchakli 1 s
-2
tezlanish bilan tekis 
tezlanishda aylanmoqda. Jism 10 s davomida necha marta aylanadi? 
3 - masala
G‘ildirak tekis tezlanuvchan aylanib harakat boshlagandan so‘ng 10 marta aylanib ω 
= 20 rad/s burchakli tezlikka erishdi. G‘ildirakni burchakli tezlanishini aniqlang. 
4 - masala
Uzunligi ℓ=30 sm va massasi m=100 g bo‘lgan ingichka bir jinsli sterjenni unga 
perpenendikular bo‘lgan va 1) uning chetidan o‘tuvchi, 2) uning o‘rtasidan o‘tuvchi o‘qqa 
nisbatan inersiya momenti topilsin