O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti

Korroziya jarayonlarini tadqiq kilish usullari
Korroziya jarayonlarini tadqiq qilishdan amaliy maqsad temir metalining u yoki bu muhitda chidamliligini aniqlashdir. Buning uchun quyidagi vazifalarni amalga oshirish lozim: 1. Korroziyaning kimyoviy yoki elektrokimyoviy ekanligini aniqlash. 2. Tashqi muhitdagi korroziya jarayonini sodir bo‘lishida qatnashayotagan asosiy moddani aniqlash .
3. Korroziyaning vujudga kelishidagi asosiy ichki yoki tashqi omilni aniqlash. 4. U yoki bu asbob-uskunani yasashda, ishlataladigan shu sharoitga eng chidamli va arzon metalni yoki qotishmani tanlash. 5. Korroziya muhitini biror metalga nisbatan korroziya jihatdan faolligini aniqlash. 6. Ishlab chiqarilayotgan asbob-uskunaning korroziyaga chidamliligini aniqlash.
Tadqiqot ishlari: 1) laboratoriya sharoitida, sun’iy ravishda tashkil kilingan sharoitda olib boriladi; 2) laboratoriyadan tashqarida, tabiiy sharoitda (atmosfera, dengiz yoki tuprokda) olib borish; 3) mashina, asbob – uskuna yoki jihozni uning ishlab turgan sharoitda korroziyaga chidamliligini aniqlash. Odatda aniq natija olish uchun birin – ketin bu uchala tadqiqotlar ham o‘tkaziladi. Tadqiqotlar davomliligiga qarab, uzoq muddatli va tezlashtirilgan bo‘ladi. Qisqa muddatda, sun’iy sharoitda olingan natijalar tabiiy sharoitning o‘zida uzoq muddatda sinab ko‘riladi.
Korroziya ko‘rsatkichlari sifat va miqdor ko‘rsatkichlariga bo‘linadi. Sifat ko‘rsatkichlariga: kuzatiladigan metall parchasini tashqi ko‘rinishini rep bilan ko‘rish yoki rasmga olish; mikroskop tagida kuzatish;
turli indikatorlardan foydalanishlar kiradi.
Korroziyaning miqdor ko‘rsatkichlariga:

1. 
   metallning korroziyaga moyilligi, yani korroziyaga uchrashishi belgisi paydo bo‘lish muddati (soat, kun);
   
2. 
   korroziyaning qanchalik chuqurlikda sodir bo‘lganligi, masalan mm/yilda;
   
3. 
   metall massasi o‘zgarishi, g/m² soat yoki sutkalarda;
   
4. 
   korroziya paytida ajralayotgan yoki yutilayotgan gaz hajmi, masalan sm³, soatda;
   
5. 
   korroziya paytida hosil bo‘lgan elektr mikdori, mA/sm² yoki A/m² da
   
6. 
   mexanik xususiyati, mustahkamligini o‘zgarishi
   

Kδ = , 100% malum vaqt birligidagilar kiradi.
Metallarning korroziyaga chidamligi GOST 5272-50bo‘yicha 10 ballik bosqichlarda belgilanadi. Metall korroziyasi qanchalik chuqurlikacha borishi mm/ yilda o‘lchanib, P bilan belgilanadi:
P= , ρ – korroziya tezligi, g. m² soat;
d_Me– metall solishtirma massasi, g/sm³;
Korroziya tezligi metall massasining kamayishi yoki ortishi bilan belgilanib, ma’lum yuza va vaqt birligida ifodalanadi:
, ρ – korroziya tezligi, massa kamayishiga nisbatan;
Δm – metall massasining ortishi yoki kamayishi, gr.; T- vaqt, soat yoki sutkalarda; S-tekshirilayotgan metall yuzasi, sm yoki m². Korroziya tezligini aniqlashda sinash uchun olingan metall yuzasi tajribaga tayyorlanadi, ya’ni uning yuzasi qum qog‘ozlarda tozalanib, silliqlanadi, organik erituvchilarda yog‘sizlantiriladi.