Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

Maksvell tenglamalari
). 
Tenglamalarni tahlil etib, M. yorugʻlik 
elektromagnit 
toʻlqinlardan 
iborat 
ekanligi haqidagi muhim xulosalarga 
keldi. 
M.ning 
elektromagnetizm 
nazariyasi hozirgi zamon fizikasining 
klassik asosi hisoblanadi.
1
_______ 
1
 
OʻzME
. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

---

25 
- Optik tolali kabel; 
Simsiz aloqa: Mikrotoʻlqin va yoʻldosh tizimlari. 
3.1-jadval 
Toʻlqin turi 
Chastota 
Doimiy elektr toki 
0 Gts 
Oʻzgaruvchan elektr toki 
50-75 Gts 
Telefon 
10 Gts – 5 KGts 
AM - radio 
300-3000 KGts 
Suvosti va aeronavtika qurilmalari 
30-300 KGts 
Buralgan juft 
10 Gts – 5 MGts 
Koaksial kabel 
1 MGts – 0,5 GGts 
Radar 
5 KGts – 500 GGts 
UHF televizion kanal 
300 MGts – 3 GGts 
Mikrotoʻlqin isitgichlar 
> 20 Gts 
Mikrotoʻlqin yuldoshlar 
7,50 Gts – 750 GGts 
Uyali telefon 
824-834 MGts 
Optik tolali kabel 
10
6
GGts – 10
8
GGts 
Infraqizil toʻlqinlar 
10
4 
GGts – 10
5
GGts 
Koʻrinadigan yorugʻlik 
500000 GGts – 5000000 GGts 
Ultrabinafsha toʻlqin 
5 10
6
GGts – 5 10
8
GGts 
Rentgen nurlari 
10
9 
GGts – 10
10
GGts 
Gaina-nurlar 
10
11
GGts – 10
13 
GGts 
Kosmik nurlar 
>10
14
GGts 
1.
Koaksial kabellar
(coaxial cable) - markazida izolyatsiya qilingan qalin 
mis sim va bu sim atrofidagi koʻp tolali simdan iborat kabel. Televizor va 
antennani ulashda ishlatiladigan kabel koaksial kabelga misol boʻla oladi. Asosan 
bino ichidagi tarmoqni hosil qilishda foydalaniladi. (3.1-rasm.) 
Koaksial kabellaming asosan ikki turi mavjud: 
• ingichka (thin) kabel. diametri 0,5 sm atrofida, ancha egiluvchan; 

---

26 
• yoʻgʻon (thick) kabel, diametri 1 sm atrofida, ancha qattiq, bu turdagi 
kabelni zamonaviy ingichka kabellar bozordan siqib chiqarmoqda. Ingichka 
kabellar kam masofalarga axborot uzatishda yolgʻon kabellarga nisbatan koʻp 
ishlatiladi, chunki ularda signal soʻnishi koʻproq. Lekin ingichka kabel bilan 
ishlash ancha qulay, tez har bir kompyuterga oʻtkazish mumkin. Yoʻgʻon kabelni 
xona devorlariga bir vaziyatda aniq mahkamlab qoʻyishni taqozo qiladi. Yaqin 
vaqtgacha koaksial kabellar eng koʻp tarqalgan kabellar edi, buning sababi yuqori 
darajada himoyalanganligi (sim tolqimasi— ekran mavjudligi), toʻqilgan juftlikka 
qaraganda, axborotni uzatish tezligi (500 Mbit/s.gacha) yuqoriligi va katta 
masofalarga uzatish imkoniyati mavjudligi (bir va undan koʻproq kilometrga). 
Tarmoqdan ruhsat etilmagan axborotni mexanik ulanish orqali olish qiyinligi, 
shuningdek, u tashqariga sezilarli darajada kam elektromagnit nurlanish tarqatishi. 
Biroq oʻralgan juftli kabelga nisbatan koaksial kabelni taʻmirlash va yigish 
ishlarini olib borish ancha murakkabdir, narxi ham qimmat (uning bahosi oʻralgan 
juftli kabellarga nisbatan 1,5—3 barobar yuqoridir). Kabel uchlariga razyomlar 
oʻrnatish ham murakkab ishdir. Shuning uchun bu turdagi kabellarni oʻralgan juftli 
kabellarga qaraganda kam ishlatiladi. Koaksial kabellar asosan «Shina» 
topologiyali tarmoqlarda ishlatiladi. Bu holda kabel uchlariga signalni ichki aksiga 
qaytishni oldini olish uchun, albatta, terminatorlar oʻrnatilishi va bu 
terminatorlardan faqatgina bittasi yerga ulanishi kerak. 
3.1-rasm. Koaksial kabel 

---

27 
3.2- jadvalda oddiy va keng toʻlqinli koaksial kabelga asoslangan aloqa 
kanalining koʻrsatkichlari keltirilgan. 
3.2-jadval