O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi j. Kulmuxamedov, Sh. Erbekov, K. Ibragimov, S. Raximberdiyev, D. Musayev

5.MAVZU DOIRASIDAGI ASOSIY MA’LUMOTLAR: 
Ma’lumki, avtomobil notekis yo‘llarda yurganida yoki har 
xil tezlikda harakatlanganida g‘ildiraklar orqali kuzovga yoki 
rama 8 ga turtki va siltov kuchlari uzluksiz uzatiladi. Bu salbiy 
kuchlarni kamaytirish maqsadida osmada hajmli yoki shaklli 
o‘zgaruvchi konstruksiyadan foydalaniladi.

---

117 
Elastik konstruksiyalarda varaqali ressor yoki spiralsimon 
prujinalar qo‘llaniladi. Orqa osma ham, old osma singari mus-
taqil yoki nomustaqil bo‘lishi mumkin. Nomustaqil osmada chap 
va o‘ng g‘ildiraklar umumiy bikr balkaga o‘rnatilgan bo‘lib, bir 
g‘ildirakni siltanishi va tebranishi ikkinchi tomondagi g‘ildi-
rakga uzatiladi.
Mustaqil osmada har bir g‘ildirak kuzov yoki ramaga alohida 
o‘rnatilgan bo‘lib, ularning turtki va silkinishi ikkinchisiga dahli 
bo‘lmaydi. Orqa osmaning tasviriy chizmasi 1-rasmda ko‘rsatilgan.
1-rasm. TICO avtomobilining orqa osmasi 
1-g‘ildirak; 2-orqa ko‘prik; 3-amortizator; 4-amortizator porsheni; 5, 
6 – klapanlar; 7-shtok; 8-rama; 9-richag (pishang); 10-prujina; 
MATIZ avtomobilining mustaqil orqa osmasining chizmasi 
2-rasmda ko‘rsatilgan.
2-rasm. MATIZ avtomobilining mustaqil orqa osmasi: 
1-amortizator; 2-prujina; 3-tormoz barabani; 4-teleskopik 
ustun. 
4
1
3
2

---

118 
«Moskvich» avtomobilining orqa osmasini tasviriy chizmasi 
3-rasmda berilgan. 
 
3-rasm. Moskvich avtomobilining orqa osmasi 
1-ressorning old barmog‘i; 2-ressorni egilishini cheklovchi rezina 
bufer; 3-ressor; 4-yarim o‘qning kojuxi; 5-belbog‘ (stremyanka);
6-asosiy cheklovchi rezina-bufer; 7-amortizator; 8-ressor xomuti;
9-ressorning orqa sirg‘asi; 
TICO avtomobilining orqa osmasini tasviriy chizmasi 4-
rasmda berilgan.