O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetining qo‘qon filiali

Elektron asboblar ishonchliligini taxminiy hisoblash usuli.

Taxminiy hisoblash uchun boshlang‘ich ma’lumot bo‘lib, har – bir guruxdagi ma’lum bir tipli elementlarni soni N va tipli elementlarni buzilish intensivliklarini λ, o‘rtacha qiymatlari xizmat qiladi.

Yig‘ilishi mo‘jallangan elektron asboblarni ishonchliligini (alohida hollarda), taxminiy hisoblash uchun foydalanish tajribasidan olingan analogik asboblarni ishonchliligi haqidagi ma’lumotlarni va elementlar umumiy sonini bilish yetarli bo‘ladi.
Qoida bo‘yicha taxminiy xisob, elektron sxemada turli variantlar analizi boryotganda eskiz loyixalash davrida bajariladi.
To‘la xisob ishlab chiqilgan sxema uchun buzilishlar intensivligiga bog‘lshiq xolda va ishlatilgan real elektrik, mexanik va qiymat sharoitlari ma’lumotlarini hisobga olgan holda bajariladi.
Amaliyotda taxminiy va to‘la xisoblar odatda asboblarni normal ishlash davri uchun bajariladi, ya’ni sistema va elementlarni buzilish intensivligi vaqt bo‘yicha doimiy deb taxmin qilinadi.
Sistemani buzilmay ishlash extimolligini aniqlash uchun unga kiruvchi barcha elementlarni buzilmay ishlash extimolligini bilish zarur, ularni buzilishlar xavfini ma’lum qiymatlari bo‘yicha ishonchlilikni eksponensial qonuni yordamida xisoblaydilar.
Sistema o‘ziga m tipli elementlarni n₁,n₂…, nm ta sonda va bunga mos holda λ₁, λ₂ ..., λ₃ buzilishlar xavfi olgan olgan bo‘lsa.
Buzilmay ishlash extimolligi P(t)=e^{- λt} =ye^-t/T_o‘rt ni xisobga olib birinchi tipli element uchun R1 (t)=e^-λt
Ikkinchi tipli element uchun P2(t)=e^-λ2tm tipli elemen uchun Pm(t)=e^{- λmt}
Barcha sistemani buzilmay ishlash extimolligi uchun



n: soni qo‘shilishi, λ; buzilishlar xavfiga yig‘indisi sistemasini buzilish xavfi λ_s deyiladi.
Ya’ni,
λ_s=
Bundan kelib chiqqan holda sistema ishonchlilikni eksponensial qonuni kuyidagi kurinshga ega:
P(t)=e^-λct yoki P(t)=e^-1/Tso‘rt

Bu yerda: T_so‘rt – sistemani o‘rtacha buzilmay ishlash vaqti.

Asboblar ishonchliligini hisoblashda boshlang‘ich ma’lumotlar sifatida buzilishlar intensivlik qiymatlarini N, dagi turli gurux elementlarini, sistemaga kiruvchi har bir gurux elementlari olinadi. Ishonchlilikni hisoblash asboblar ishonchliligi buzilishigacha ishlash vaqti T_o buzilmay ishlash extimolligi P(t) asboblar ishonchliligini xarakterlovchi asosiy “kriteriyalar” ni topishdan tashkil topgan.
Hisobni quyidagi ketma – ketlikda amalga oshirish mumkin. Sistema elementlarini har – bir gurux elementlarini taxminiy soni N ni hisoblash yo‘li bilan gurux ichidagi deyarli bir – xil buzilishlar intensivligi bo‘yicha guruxlarga bo‘lish kerak.
Jadval bo‘yicha har bir gurux elementlarini buzilishlar intensivligi λ_i qiymatlarini o‘rnatish; sistemani umumiy buzilish intensivligiga har – bir gurux elementlari bilan kiruvchi buzilishlar qismini xarakterlovchi; λ_i N_i kattaliklarni xisoblash;
formula bo‘yicha sistemani umumiy buzilish intensivligini aniqlash. Buzilishgacha ishlashini aniqlash T_o = 1/_s
Masala: T_o va P(t) sistema (ishonchlilik kriteriyalari chegaralarini 4.1. jadvalda keltirlgan ma’lumot) bo‘yicha hisoblash kerak bo‘lsin.

Gurux raqami	Elementlar	N,	 · 10^-3 (1/ch)	Nii·10^-3(1/ch)
1	Rezistorlar	300	0,0007	0,21
2	Kondensatorlar	260	0,00073	0,19
3	Tranzistorlar	77	0,0018	0,14
4	Yarim o‘tkazgichlar	83	0,009	0,75
5	Rele	18	0,0003	0,005
6	Kommutasiyalaydiganlar	21	0,00007	0,002
7	Shtepselli raz’yemlar	12	0,0002	0,002
8	Payvandli bog‘lash	913	0,01	9,13

Sistema barcha elementlari 8 guruxga bo‘lingan. Har – bir gurux elementlar sonini intensivligi buzilishlari ma’lum Nλi larni qiymatlarini topib jadvalga kiritamiz.

Jadvaldagi ma’lumotlar bo‘yicha quyidagini aniqlaymiz.

T_o = 1 / s = 10³ /10,45 = 96 ch.

Sistemani buzilmay ishlash extimolligi P(t)=0,47