O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mаxsus tа’lim vаzirligi islom karimov nomidagi

4 – LABORATORIYA ISHI 
 CAD DASTURIY 
TA’MINOTIDA ALMASHTIRISH SXEMALARINI 
TASVIRLASH. 
Ishdan maqsad: 
CAD dasturi yordamida elektr ta’minotining almashtirish sxemasini 
tasvirlash.
Nazariy qism 
 
Almashtirish elektr sxemasi (ekvivalent sxema) - bu hisob-kitobga ta'sir 
qiluvchi barcha elementlar o'zlarining ideal ekvivalentlari bilan almashtiriladigan va 
barcha ta'sir etmaydigan elementlar va omillar chiqarib tashlangan elektr davri. 
Bunday sxema, aslida, haqiqiy sxemaning ko'rib chiqilgan ishlash rejimi uchun 
(masalan, ishchi yoki maksimal ruxsat etilgan rejim uchun) haqiqiy sxemaning 
modeli (ideal yaqinlashuvi) hisoblanadi. Ekvivalent sxema (funktsional sxemadan 
farqli o'laroq) tarkibiy elementlarning miqdoriy parametrlaridan foydalanadi, buning 
asosida nisbatan oddiy hisoblash yoki haqiqiy elektr zanjiridagi parametrini taxminiy 
baholash mumkin. 
Almashtirish elektr ta'minoti sxemasi 
Chizmalarni chizishda asosan uskunalar panelining “Главная” lentasining 
“Рисование” bo’limidagi buyruqlardan foydalaniladi. (Rasm 4) To’g’ri chiziq 
chizish uchun “отрезок” buyrug’i, aylana chizish uchun “полилиния” buyrug’i va 
boshqalar. Buning uchun kerakli buyruqni ustiga bosib chizmaning boshlang’ich 
nuqtasi belginaladi va chizma o’lchami yozilib “OK” tugmasi bosiladi. (Rasm 5) 
 

---

14 
Rasm 6
Rasm 7
 
 
b.
Quyida berilgan qurilmalarning sxematik ko’rinishini berilgan standart bo’yicha 
chizing. (Rasm 6) 
 
 
Nazorat savollari 
1. Almashtirish sxemasi deganda nimani tushunasiz? 
2. Almashtirish sxemasi qayerda qo'llaniladi? 
3. Almashtirish sxemasida qanday elementlardan foydalaniladi? 
4. Ikki fazali va uch fazali transformatorlarning almashtirish sxemasi orasidagi farqni 
tushuntiring?