О‘zbekiston Respublikasi Oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti Olmaliq filiali Energetika va mashinasozlik fakulteti

6T12 Vertikal frezalash dastgohi
III. “Opora” detaliga mexanik ishlov berish uchun qo’yimlarni hisoblash
Mashinasozlikda talab etilgan aniqlik va sifat ko‘rsatgichlariga javob beradigan detallarni tayyorlash xomashyodan ma’lum bir kattalikdagi metall qatlami-kuyimni kesuvchi asboblar yordamida kesib olib tashlash usullari yordamida amalga oshiriladi

Quyim (pripusk) – bu xom ashyoga mexanik ishlov berish jaryonida talab etilgan o‘lchamlarini ularni chetlanishlar doirasida va yuza g‘adir-budirligini ta’minlash maqsadida olib tashlandigan metall qatlami hisoblanadi.
210 Yuzasi uchun pripusklarni tahliliy jihatdan hisoblaymiz. Detal zagatovkasi pokovka. Sirtni qayta ishlash marshrutiga quyidagi operatsiyalar kiradi:
- xomaki yo’nish;
- toza yo’nish.

190 Yuzasi uchun pripusklarni tahliliy jihatdan hisoblaymiz. Detal zagatovkasi pokovka. Sirtni qayta ishlash marshrutiga quyidagi operatsiyalar kiradi:

- xomaki yo’nish;
- toza yo’nish.

130 Yuzasi uchun pripusklarni tahliliy jihatdan hisoblaymiz. Detal zagatovkasi pokovka. Sirtni qayta ishlash marshrutiga quyidagi operatsiyalar kiradi:

- xomaki yo’nish;
- toza yo’nish.

Formula bo’yicha pripusklarni hisoblaymiz

,

bu yerda Rz_i-1 – oldingi operatsiyada olingan g’adir-budirlik balandligi;

T_i-1 – oldingi operatsiyada olingan nuqsonli qatlam chuqurligi;
– oldingi operatsiyada olingan fazoviy og’ish;
– ushbu operatsiyadagi bazalash xatoligi
Operatsiyalar uchun Rz va Т qiymatlarini yozamiz:
- zagatovka uchun

Rz = 150 мкм, Т = 250 мкм;

- xomaki yo’nish uchun
Rz = 50 мкм, Т = 50 мкм;
- toza yo'nish uchun
Rz = 30 мкм, Т = 30 мкм.

Texnologik jarayonnig barcha operatsiyalari pripusklarini hisoblaymiz.

мкм
мкм
мкм
Torets yuzani tozaligi 3 sinf bo’yicha belgilangan. Minimal quyim quyidagicha aniqlanadi
2z_min=2(Rz_(i-1)+T_i-1+ρ_i-1+ε_i)
Bu yerda
Rz_i-1; T_i-1; ρ_i-1;-mos ravishda oldingi ya`ni i+1 operatciyada hosil bo’lgan sirt g’adir-budirligi toq sonli qatlam qalinligi va fazoviy xatoliklar, mkm.
έ <sub>i</sub> –joriy operatsiyada, ya`ni i- operatciyada hosil bo’ladigan xatolik, mkm
tayyorlanma shtamplangan, buning uchun
Rz=150mkm
T=250mkm

bu yerda; δ bazalashtiruvchi yuza o’lchamining dopuski
δ =0,62 mm
O’rniga qo’yib topamiz
= =0.5mm
Bazalashtirish xatoligi “ε_i “berilgan xolda nolga teng
Bu berilganlarni formulaga qo’yib minimal quyimni topamiz.
2_zmin =2(150+250+500)=1800mkm
Xisoblangan o’lchamlar topiladi
Operatsiya uchun hisoblangan o’lchash detallning ishchi chizmasidan olinadi.
L_xis=1180 ^0.2mm
Tayyorlanma uchun
L_xis=L_xis·z+2z_zmin=1180.2+1,8=1182mm
Bu o’lcham detal uzunligining minimal qiymati hamdir maksimal qiymatini topish uchun unga dopusk qo’yiladi.
L_max=L_min+δ=160+1,5=161,5mm

Detalning maksimal uzunligi
L_maxzg=L_min+ δ=160+0,8=160.8mm
Minimal va maksimal quyimlar hisoblanadi
Z_max=L_max- L_maxg=161,5-160.8=0,7mm

Detalning tsilindrik yuzasi uchun quyimlar hisoblanadi.

Ø 210 yuza uchun olib boriladi.

Bu yuza uchun quyidagi marshrut taklif qilinadi.

1. 
   Zagatovka – pokovka.
   
2. 
   Tokarlik
   

Xomaki yo’nish
Toza yo’nish
Quyimning minimal miqdori yuza uchun quydagi formula bilan aniqlanadi.
2Z_min= RZ _i-1+T_i­1+
Pokovka uchun
Rz=150mkm
T=250mkm
Ρ_kor=Δk·D=0,004·50=0,2
xomaki yo’nish uchun
Rz=50mkm
T=50mkm

Ρ_x =0,06·200=12mkm
toza yo’nish uchun
Rz=30mkm
T=30mkm
Ρ_toz=0,04·200=8mkm

Asosiy tenglamani qo’llab quyimning minemal miqdorini hisoblaymiz.

2Z_1min = 2·(150+250+200)=2·600 mkm
2Z_1min = 2·(50+50+12)=2·112 mkm
2Z_1min = 2·(30+30+8)=2·68 mkm
Operatsiya uchun hisoblangan o’lcham detallning ishchi chizmasidan olinadi.
Ø 210
es=88mkm
ei=26mkm
dmax=d+ es=210+0,088=210,088mm
dmax=d+ ei=210+0,026=210,026mm
“Hisobiy o’lcham” d₁ grafasini to’ldirish oxirgi natijaga har o’tishdagi quyimni quyish orqali olib boramiz.
d _P3=50,026+0,136=50,162mm
d_P2=50,126+0,224=50,386mm
d_P1=50,386+1,2=51,586mm