O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov

Rasm 13.4. Eritma hosil bo‘lishining entalpiyasi.
A) Erishning ekzotermik jarayoni, ∆H₃ katta ∑∆H₁+∆H₂ B) Erishning endotermik jarayoni, ∆H₃ kichik ∑∆H₁+∆H₂
Ionli birikmalarni eritishda gidratatsiya issiqligi asosiy kattalik hisoblanadi. Vodorod bog‘lari parchalanishi asosan kuchli ion-dipolli kuchli o‘zaro ta’sir kuchlari hosil bo‘lishi hisobiga kompensatsiyalanadi, ya’ni ionlar gidratatsiyasi doimo ekzotermik jarayon hisoblanadi. Ionning ∆H gidratatsiyasi gazgimon ionlar 1 molining ∆H gidratatsiyasi sifatida aniqlanadi:
M⁺(g)[yoki X^-(g)](N₂O)→M⁺(suvli)yoki[X^-(suvli)] ∆H_{ionlar gidr.}(doimo˂0)
Zaryad zichligining ahamiyati. Gidratatsiya issiqligi undagi zaryad zichligiga bog‘liq, ya’ni uning zaryadining hajmiga nisbatiga bog‘liq. Umumiy holda zaryad zichligi qanchalik katta bo‘lsa ∆H gidratatsiya qiymati shunchalik manfiy bo‘ladi. Ion zaryadi qanchalik katta bo‘lsa va uning radiusi qanchalik kichik bo‘lsa, u shunchalik suvning dipol molekulasiga yaqin keladi (rasm 2.11) va unga shunchalik kuchli tortiladi. SHunday qilib:

• 
  A²⁺ ion o‘lchami bir xil bo‘lganda, A⁺ ionga qaraganda suv molekulalari bilan etarli darajada ko‘p o‘zaro ta’sirlashadi.
  
• 
  O‘lchami kichik bo‘lgan A⁺ ion, o‘lchami katta bo‘lgan A⁺ ionga qaraganda suv molekulalarini ko‘proq yaqinlashtiradi.
  

Shuningdek, ta’kidlash mumkin:

• 
  Guruhda yuqoridan pastga qarab element zaryadi bir xil bo‘ladi, ammo uning o‘lchami ortadi, ya’ni zaryad zichligi kamayadi, ya’ni ∆N_gidr qiymati kamayishiga olib keladi.
  
• 
  Davr bo‘ylab, masalan 1A(1) guruhdan 2A(2) guruhga o‘tganda A²⁺ ion kichik radius va katta zaryadga ega, ya’ni zaryad zichligi va tegishlicha ∆H_gidr ortadi.
  

Ionli birikmalarni suvda eritilganda issiqlik effekti komponentlari.
Eritilgan MX moddaning anionlarini gazsimon holatga o‘tkazish uchun ∆H_{eritilgan modda}ning etarlicha katta energiyasi zarur.
MX_(q)→M⁺_(g)+X^-_(g)∆H_{eritilgan modda}˃0
SHunday qilib, ionli birikmalarning erish issiqligi ∆H_{erit.moddaning ionlarga ayl.} Va ∆H_gidrat. Larning yig‘indisini ko‘rsatadi.
∆H_erish=∆H_{erit.moddaning ionlarga ayl.}+ ∆H_gidrat.
Rasm 13.5 da uchta ionli birikmalarning suvda erish jarayonining entalpiyasi diagrammalari keltirilgan.

• 
  NaCl ∆H_erishning kichkina musbat qiymatiga (3,9kDj/mol) ega, chunki uning kristall panjarasi energiyasi uning gidratatsiya energiyasidan birmuncha katta.
  

Nаzоrаt tоpshiriqlаri