O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov

Muammo 13.1 (2). Qaysi erigan modda erituvchida yaxshi eriydi: a) n-butanol C₄H₉OH yoki 1,4-butandiol HO-(CH₂)₄-OH suvda; b) xloroform (CHCl₃) yoki uglerod (IV)-xlorid (CCl₄) suvda?
Gaz-suyuqlik eritmalar. Juda kuchsiz molekulalararo o‘zaro ta’sirga ega bo‘lgan moddalar past qaynash temperaturasiga ega va bu oddiy sharoitdagi gazlarga ham taalluqli. Tegishlicha ular suvda juda kuchsiz eriydi, chunki eritilgan modda va erituvchi orasida molekulararo kuchlar juda kuchsiz. Qutbsiz va kuchsiz qutbli gazlarning suvli eritmalari bilan ularning suvdagi eruvchanligi korrelyasiyalanadi (13.3. Jadval).
Jadval 13.3. Gazning suvdagi eritmasi qaynash temperaturasi va uning suvda eruvchanligi orasidagi korrelyasiyasi.

Gaz	Eruvchanligi (M)^*	Qaynash temperaturasi (K)
Ne	4,2*10^-4	4,2
Ne	6,6*10^-4	27,1
N2	10,4*10^-4	77,4
CO	15,6*10^-4	81,6
O2	21,8*10^-4	90,2
NO	32,7*10^-4	121,4

Temperatura 273⁰K va bosim 1atm.
Qutbsiz gazning oz miqdori haqiqatdan ham eriydi va hayot uchun muhim bo‘lishi mumkin. 25⁰S va 1 atmosfera bosimida O₂ ning suvda eruvchanligi 3,2 ml/100 ml, ammo bu suv hayvonlarining suvdagi hayoti uchun etarli bo‘ladi. Ayrim hollarda qutbsiz gazning eruvchanligi yuqoriday tuyuladi, bu uning erituvchi bilan o‘zaro ta’siriga bog‘liq. Kislorod suvga nisbatan qonda yuqori darajada eriydi, chunki u gemoglobin bilan qizil qon tanachalariga bog‘lanadi. SO₂ suvda juda eriydigan ko‘rinadi (81ml SO₂/100ml H₂O da 25⁰S va 1 atmosfera bosimda), ammo bu uning H₂Obilan o‘zaro ta’sir reaksiyasi hisobiga amalga oshadi:
SO_2(g) + H₂O ↔ H⁺_(suvli) + HSO₃^-_(suvli)