O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Oʼlchash vositalarini metrologik attestatsiyadan o’tkazishning umumiy qoidalari
Ushbu Qoidalar oʼlchash vositalarini, shu jumladan, modda va
materiallarning tarkibi va xossalarining standart namunalarini
(keyingi oʼrinlarda standart namuna deb ataladi) metrologik attestatsiyadan
oʼtkazish va oʼlchash vositalarining tasdiqlangan turlarini Oʼzbekiston
Respublikasi oʼlchash vositalari davlat reestriga (keyingi oʼrinlarda reestr
deb ataladi) kiritish tartibini belgilaydi.
Ushbu Qoidalar talablari oʼlchash vositalarini davlat metrologik
tekshiruvi va nazorati sohasida qoʼllaydigan barcha jismoniy va yuridik
shaxslar uchun majburiy hisoblanadi.
Quyidagi sohalarda qoʼllaniladigan oʼlchash vositalari metrologik
attestatsiyadan oʼtkazilishi kerak:
sogʼliqni saqlash, veterinariya, atrof muhitni muhofaza qilish;
moddiy boyliklarni va yoqilgʼi-energetika resurslarini hisobga olish;
soliq, bojxona, savdo-tijorat, pochta va telekommunikatsiya;
zaharli, tez alangalanuvchi, portlovchi va radioaktiv moddalarni
saqlash, tashish hamda yoʼq qilish;
umumiy ovqatlanish mahsulotlarini ishlab chiqarish, realizatsiya
qilish va xizmatlar koʼrsatish;
aholi va hududlarni tabiiy hamda texnogen tusdagi favqulodda
vaziyatlardan himoya qilish, yongʼin xavfsizligini, suv obʼektlarida
insonlarning xavfsizligini taʼminlash;
sanoat xavfsizligini taʼminlash;
davlat mudofaasini taʼminlash;
mehnat xavfsizligini va transport harakati xavfsizligini
taʼminlash;
sertifikatlashtiriladigan mahsulotning xavfsizligi va sifatini
aniqlash;
geodezik, kartografik va gidrometeorologik ishlarni bajarish;
oʼlchash vositalarini davlat sinovidan, qiyoslashdan, kalibrlashdan,
taʼmirlash va metrologik attestatsiyadan oʼtkazish;
foydali qazilmalarni qazib olish;
rasmiy sport musobaqalarini oʼtkazish;
mahsulot va xizmatlar muvofiqligini baholash boʼyicha ishlarni
bajarish.
Ushbu Qoidalarda quyidagi asosiy tushunchalar qoʼllanadi:
ariza beruvchi - oʼlchash vositalarini (shu jumladan, standart
namunalarni) metrologik attestatsiyadan oʼtkazishdan manfaatdor boʼlgan
jismoniy va yuridik shaxslar;
ijrochi - "Oʼzstandart" agentligi rahbarligidagi akkreditatsiyadan
oʼtkazilgan davlat metrologiya xizmati organi;
metrologik attestatsiya dasturi - oʼlchash vositalarini, shu jumladan,
standart namunalarni attestatsiyadan oʼtkazish boʼyicha ishlar hajmini, turi
va ketma-ketligini, hisobot maʼlumotlarini taqdim qilish shaklini
belgilaydigan hujjat;
metrologik ekspertiza - oʼlchashlarning yagona birlikda boʼlishi bilan
bogʼliq metrologik talablar, qoidalar va normalarni qoʼllash toʼgʼriligi va
toʼliqligini tahlil qilish va baholash;
standart namuna - metrologik attestatsiya natijasida modda
(material)ning xossasi yoki tarkibini tavsiflaydigan bitta yoki undan
ortiq qiymatlari aniqlangan shu modda (material) namunasi shaklidagi
oʼlchash vositasi;
standart namunasining metrologik attestatsiyasi - haqiqiy
tavsiflarini aniqlash maqsadida standart namunani tekshirish;
texnik topshiriq - ishlab chiqiladigan standart namunalarning
metrologik tavsiflariga qoʼyiladigan texnik talablarni oʼz ichiga olgan
hujjat;
texnik hisobot - texnik topshiriqqa muvofiq standart namunalarning
metrologik va texnik tavsiflarini aniqlash boʼyicha oʼtkazilgan yoki
bajarilgan ilmiy-tadqiqot ishlarining natijalarini oʼz ichiga olgan
texnik hujjat.
Metrologik attestatsiyadan bir turdagi, yagona nusxadagi yoki kichik
toʼplarda (oʼn donagacha) ishlab chiqariladigan va import boʼyicha olib
kelinadigan oʼlchash vositalarining har bir nusxasi (shu jumladan, standart
namunalar) oʼtkaziladi.
Miqdori oʼlchash vositalari kichik toʼpidan koʼp boʼlgan bir turdagi
oʼlchash vositalari keyinchalik ularning turini tasdiqlash va reestrda
roʼyxatdan oʼtkazish sharti bilan davlat sinovlaridan oʼtkaziladi.
Аriza beruvchining ixtiyoriga koʼra miqdori kichik toʼplardan koʼp
boʼlgan bir turdagi oʼlchash vositalari metrologik attestatsiyadan oʼtkazilishi
mumkin. Bunda metrologik attestatsiyadan oʼlchash vositalarining har bir
nusxasi oʼtkaziladi.
Metrologik attestatsiya tartib-taomilidan oʼtgan oʼlchash vositalari
qiyoslashdan oʼtkazilmaydi.
Oʼlchash vositalari va standart namunalarni metrologik attestatsiyadan
oʼtkazish oʼlchash vositalari va standart namunalarni metrologik
attestatsiyadan oʼtkazish ishlarini amalga oshirishga akkreditatsiya
oʼtkazilgan, "Oʼzstandart" agentligi boshchilik qiladigan davlat metrologiya
xizmati organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Oʼlchash vositalarini va standart namunalarni metrologik
attestatsiyadan oʼtkazish ishlari uchun haq shartnoma
Қоидаларга 4-ИЛОВА
O'zbekiston Respublikasi o'lchash vositalari davlat reestri uchun O'LChASH VOSITALARI TA’RIFI
O'zbekiston Respublikasi o'lchash vositalari davlat reestrining belgisi
"TASDIQLAYMAN"
Davlat metrologiya xizmati organi rahbari
(imzo) (F.I.O.)
20__ yil "___" _______________
o'lchash vositasining nomi va belgilanishi
O'zbekiston Respublikasi o'lchash
vositalari davlat reestriga kiritildi
Ro'yxatga olingan raqami
(standartning ro'yxat raqami, texnik topshiriq rekviziti, ishlab chiqaruvchi zavod
___________________________________________________
texnik hujjatlari belgisi ko'rsatiladi)
BELGILANGAN MAQSADI VA QO'LLANISH DOIRASI

qo'llanish doirasi ko'rsatiladi)

TA’RIFI
___________________________________________________
(o'lchash vositalarining ishlash printsipi, tarkibi va konstruktsion xossalari ta’riflanadi

ruxsat berilmagan kirishdan tamg'alash sxemasi

___________________________________________________
va tamg'a izlarini bosish joylarining belgilanishi)
ASOSIY TEXNIK VA METROLOGIK TAVSIFLAR
(o'lchash vositalarining asosiy texnik va metrologik tavsiflari ta’riflanadi) O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI O'LChASH VOSITALARI DAVLAT REESTRINING BELGISI
___________________________________________________
(O'lchash vositalari davlat reestri belgisining joylashgan joyi va belgini qo'yish usuli ko'rsatiladi)
KOMPLEKTLILIGI
___________________________________________________

(O'lchash vositalarini etkazish komplekti, tarkibiy qismlar yoki elementlarning zarur bo'lganda belgilari ko'rsatiladi) HUJJATLAR

___________________________________________________
(o'lchash vositalari ularga mos bo'lgan hujjatlar belgilanishi va nomi ko'rsatiladi, qiyoslash uslubiyotining belgilanishi va nomi ko'rsatiladi)
XULOSA
___________________________________________________
(o'lchash vositalari talablarga va (yoki) texnik hujjatlarga muvofiqligi haqida xulosa keltiriladi

___________________________________________________

o'lchash vositalarini attestatsiyadan o'tkazgan davlat metrologiya xizmati organining
___________________________________________________

nomi va rekvizitlari va uning akkreditatsiyadan o'tkazilganligi haqidagi maъlumotlar ko'rsatiladi)

TAYYORLOVChI
___________________________________________________

(o'lchash vositalari ishlab chiquvchi korxona nomi va rekvizitlari ko'rsatiladi)

ARIZA BERUVChI
___________________________________________________
(ariza beruvchining nomi va rekvizitlari ko'rsatiladi)
O'lchash vositalarini davlat sinovlaridan o'tkazgan davlat metrologiya xizmati organining vakili
_______ ________________
(imzo) (F.I.O.) Ariza beruvchi
___________ ___________________
(imzo) (F.I.O.)

XULOSA
Ushbu kurs ishi yozish davomida o‘lchash vositasini qiyoslash laboratoriyasida qo‘yiladigan akkreditatlash talablari va qiyoslash laboratoriyasini akkreditatlash tartibini, korxona metrologiya xizmati faoliyatini tekshirish (Inspeksiya) , yuridik shaxslarning metrologik xizmatlarini akkreditlash va boshqa zarur ma‘lumotlar belgilab. Shuningdek metrologik xizmatlarga qo‘yiladigan talablarni, qiyoslash
laboratoriyalarini akkreditatlash tartibini, inspeksiya nazorati va akkreditasiyani
o‘tkazish sxemasi hamda akkreditatsiya talablari va shartlari shuningdek akkreditatsiya oʻtkazish tartibini yaqindan o`rganib chiqdim. Yuridik shaxslarni metrologik xizmatlari O‘zstandart agentligi tomonidan tasdiqlangan qoidalarga muvofiq akkreditatlandi. Akkreditatlash ishlari O‘zstandart agentligining akkreditasiya ishlari tomonidan olib borildi. Akkreditatsiya attestati 5 yil muddatga berildi. Akkreditasiya laboratoriya va boshqa yuridik shaxslarga akkreditatlash diorasini O‘lchashlar inson faoliyatining ajralmas bo‘lagi bo'lib, uning ongli hayotini asosini tashkil etadi. Kishi erta bilan uyg‘ongan zahoti birinchi navbatda vaqtni baholaydi, ishga, o‘qishga ketayotganda masofani baholaydi va h.k. O'lchashlar uzluksiz, takroriy yoki davriy ravishda, ba’zan bilgan holda, ba’zan esa bilmagan holda sodir bo‘lib turadi. Ona tabiat insonni shunday bir ajoyib xususiyat, hissiyot bilan ta’minlaganki, uni murakkab bir o‘lchash asbobi sifatida tushunishimiz mumkin. Ammo, shuni ta’kidlash zarurki, atrofdagi muhitni, borliqni faqat hissiyot vositasidagina bilish yyetarli emas, faqatgina ularni o‘Ichashlar orqaligina bilib kerakli xulosalar chiqarib olishimiz mumkin Qiyoslash tamg‘asidan O'zDSt 8.006-1999 ga muvofiq o‘lchash vositalarini qiyoslash tartibiga ko‘ra davlat metrologiya xizmati idoralari, yuridik shaxslarning metrologik xizmatidan foydalanadi.