|
7.3. TRAKTORLARNI, KOMBAYINLARNI VA QISHLOQ
XO‘JALIGI MASHINALARINING TEXNIK XIZMAT
KO‘RSATISHDAGI MEXNAT SARFINI ANIQLASH
Traktorlarga TXK dagi mexnat sarfi
Z
tr
(ishchi soatda), quydagi
formula bilan aniqlanadi
𝑍
𝑡𝑟
= ∑
𝑛
1
𝑍
1
+ ∑
𝑛
2
𝑍
2
+ ∑
𝑛
3
𝑍
3
+ ∑
𝑛
𝑚𝑡𝑥𝑘
𝑍
𝑚𝑡𝑥𝑘
𝑚
𝑗=1
𝑚
𝑗=1
𝑚
𝑗=1
𝑚
𝑗=1
,
(7.4)
bu erda
n
1
, n
2
, n
3
, n
mtxk
– TXK lar soni;
Z
1
, Z
2
, Z
3
, Z
mtxk
– TXK lardagi
mexnat sarfi (6.3 jadval);
m
– parkdagi traktorlar soni.
Kombayinlarning TXK dagi mexnat sarfi
Z
k
(ishchi soatda), quydagi
formula bilan aniqlanadi
𝑍
𝑘
= ∑ 𝑍
𝑘𝑗
𝑊
𝑗
𝑙
𝑗=1
,
(7.5)
bu erda
Z
kj
– kombayinlarning TXK nisbiy mexnat sarfi, ishchi soat/ga
yoki ishchi soat/100 soat kombayin ishlashi;
W
j
–kombayinning ishlagan
vaqti, ga yoki soat;
l
– kombayin rusumlar soni.
Kombayinlarning ishlagan vaqti soatlar gektarlarda keltirilishi
mumkin, unday holda o‘tkazish koeffitsentidan foydalaniladi. Masalan,
CK-5 kombayinlari uchun o‘tkazish koeffitsenti 1,0 tengdir.
Qishliq xo‘jaligi mashinalarining TXK dagi mexnat sarfi
Z
m
(ishchi
soatda), quydagi formula bilan aniqlanadi
Z
m
= (0,35…0,45) Z
tr
,
(7.6)
MTP bo‘yicha mexnat sarfi, ishchi soat:
Z
TXK
= Z
tr
+ Z
k
+ Z
m.
(7.7)
Nosozliklarni bartaraf etishdagi mexnat sarfi
Z
n
, ishchi soat, MTP
mashinalarini ishlatish vaqtidagi qiymati taxminan quydagi formula bilan
aniqlanadi
Z
n
= (0,2…0,6) Z
txk
. (7.8)
222
Agarda MTP da yangi mashinalar qo‘llaniladigan bo‘lsa, u holda
0,2…0,6 qiymatlaridan kichik qiymatlar olinadi, ulardan 222ata qiymatlar
esa eski mashinalar qo‘llanilganda olinadi.
Umumiy TXK dagi va nosozliklarni bartaraf qilish bo‘yicha mexnat
sarfi, ishchi soatda:
Z
um
= Z
tr
+Z
k
+ Z
m
+ Z
n
. 7.9)
Misol
. Brigada mashina parkida 12 traktor, 2 kombayin va kerakli
qishloq xo‘jaligi mashinalar toplami mavjud. TXK mexnat sarfi:
Z
tr
= 720
ishchi soat,
Z
k
= 54 ishchi soat tashkil etadi. TXK bo‘yicha va
nosozliklarni bartaraf qilish umumiy mexnat sarfi aniqlansin.
Echish
. Qishloq xo‘jaligi mashinalariga TXK dagi taxminiy mexnat
sarfini aniqlaymiz:
Z
m
= 0,4 · 720 = 288 ishchi soat. Ushbu MTP brigadasi
bo‘yicha TXK mexnat sarfi
Z
txk
= 720 + 54+288 = 1 062 ishchi soat.
Nosozliklarni bartaraf qilishdagi mexnat sarfi (asosan eski mashinalar
hisobidan)
Z
n
= 0,5 · 1062 = 531 ishchi soat.
Z
um
= 1062 + 531 = 1593 ishchi soat
Bulardan xulosa qilgan holda, TXK va nosozliklarni bartaraf
qilishdagi umumiy mexnat sarfi, bu ishlarni bajarish uchun zarur ishchilar
sonini aniqlash imkonini beradi.
Ishchilar soni P quydagi formula bilan aniqlanadi
𝑃 =
𝑍
𝑢𝑚
𝐹
𝑖𝑠ℎ
,
(7.10)
bu erda Z
um
– TXK ishlari bajarish va nosozliklarni bartaraf qilish
uchun, dala ishlari ko‘p bo‘lgan davr (aprel-oktiyabr) uchun mexnat sarfi,
ishchi soat; F
ish
- usta-sozlovchining ishchi fond vaqti, soat.
Ishchi fond vaqti
F
ish
= D
ish
T
ish
τ ,
(7.11)
Bu erda D
ish
– hisobiy davr mobaynida ishchi kunlarning soni;
T
ish
– ishchi kunning davomiyligi, soat; τ – ishchi kunning foydali ish
koeffitsenti.
223
Τ koeffitsenti ishchi kunni yordamchi ishlarga sarflanishini hisobga
ladi: jihozga xizmat ko‘rsatish, hujjatlarni to‘ldirish, suv va moylash
maxsulotlarini quyish, agregatlarni olib kelish, ishchi joyni tayyorlash va
boshq. TXK bajarish joylarini joylashishiga qarab koeffitsentning miqdori
τ= 0,65…0,77 ga teng bo‘lishi mumkin. Agarda τ koeffitsentining qiymati
223ata bo‘lsa u holda TXK ishlarini ko‘chmas stansiyalarda, kamayib
ketgan holda esa ko‘char vositalar yordamida bajarish talab etiladi.
7.3 jadval
Traktorlarga TXK mexnat sarfi
Mashina
rusumi
Bajarish joyi
TXK turi
KTXK
1-TXK
2-TXK
3-TXK
MTXK
G‘ildirakli traktorlar
K-701 M
TTXKS, MTS
-
-
6,7
15,4
15,0
MTU,TXKP
1,0
3,9
10,5
24,0
16,8
Dala sharoit
1,0
3,3
8,2
-
-
T-150K
TTXKS, MTS
-
-
7,2
21,0
4,4
MTU,TXKP
-
2,6
8,1
26,7
5,3
Dala sharoit
1,0
3,3
8,8
-
-
MTZ-80,
MTZ-82
TTXKS, MTS
-
-
4,5
10,7
2,6
MTU,TXKP
0,5
2,0
5,2
15,6
3,5
Dala sharoit
0,5
2,5
5,6
-
-
TTZ-80
TTXKS, MTS
-
-
4,5
10,7
2,6
MTU,TXKP
0,5
2,0
5,2
15,6
3,5
Dala sharoit
0,5
2,5
5,6
-
-
T-25A
MTU,TXKP
0,4
2,0
3,2
8
0,9
Dala sharoit
0,4
2,8
4,4
-
-
Zanjirli traktorlar
T-150
TTXKS, MTS
-
-
7,5
25,0
5,0
MTU,TXKP
1,0
2,5
9,0
26,8
5,8
Dala sharoit
1,0
2,9
9,6
-
-
DT-175C
MTU,TXKP
0,6
3,3
7,5
19,6
6,1
Dala sharoit
0,6
3,9
8,0
-
-
DT-75MB
MTU,TXKP
0,5
3,0
6,7
16,8
9,0
Dala sharoit
0,5
3,5
8,7
-
-
Do'stlaringiz bilan baham: |
