O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi “iqtisodiyot” kafedrasi “MIKROiqtisodiyot” fanidan

10-chizma. Chiziqli talab elastikligi.
Talabning boshqa elastikliklari:
Talabning narx elastikligiga qo‘shimcha ravishda, iqtisodchilar bozordagi xaridorlarning xatti-harakatini tasvirlash maqsadida elastiklikning boshqa turlaridan ham foydalanishadi.
Talabning daromad elastikligi:
Talabning daromad elastikligi iste’molchi daromadi o‘zgarganda talab miqdorining qanday o‘zgarishini bildiradi. Bu talab miqdorining foizdagi o‘zgarishini iste’molchilar daromadining foiz o‘zgarishiga nisbati shaklida hisoblanadi, ya’ni:

Talabning daromad elastikligi =

Hatto normal tovarlar o‘rtasida ham daromad elastikliklari hajm jihatdan sezilarli darajada o‘zgaradi. Oziq-ovqat va kiyim kabi zaruriyatlar kichik daromad elastikligiga ega bo‘ladi, chunki iste’molchilar daromadlari past bo‘lganda ham bu tovarlarning ba’zilarini sotib olishni tanlaydilar. Qimmatbaho taqinchoqlar kabi hashamat tovarlar katta daromad elastikligiga ega bo‘ladi, chunki iste’molchilar daromadlari juda ham past bo‘lganda ham ularsiz ish qila olishligini bilishadi.

Talabning narxlar kesishgandagi elastikligi. Talabning narxlar kesishgandagi elastikligi bir tovarga bo‘lgan talab miqdori boshqa bir tovarning narxidagi o‘zgarishiga munosabati qanday bo‘lishini ifodalaydi. Bu 1-tovarga bo‘lgan talabning foizdagi o‘zgarishi 2-tovar narxining foizdagi o‘zgarishi nisbati shaklida hisoblanadi, ya’ni:

Kesishgan Talab elastikligi =

Bu elastiklik manfiy yoki musbat songa ega bo‘lishi tovarlarning bir-birini to‘ldirishi yoki o‘rnini bosishiga bog`liq. Masalan, hot dog narxining oshishi odamlarni gamburger olishga undaydi. Chunki hot dog narxi va gamburgerga bo‘lgan talab bir xil yo‘nalish bo‘yicha harakatlanadi, narxlar kesishishidagi elastiklik ijobiydir. Bu misol bir-birini o‘rnini bosadigan tovarlar uchun xosdir. Endi bir-birini to‘ldiradigan tovarlarni ko‘rib chiqamiz. Masalan, kompyuter va dasturiy ta’minot bir-birini to‘ldiradi. Bu holda elastiklik salbiy bo‘ladi. Chunki kompyuter narxining oshishi dasturiy ta’minotga bo‘lgan talabning qisqarishiga olib keladi.