O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi “iqtisodiyot” kafedrasi “MIKROiqtisodiyot” fanidan

4.2.Taklif elastikligi
Taklifning narx elastikligi va uning aniqlovchilari
Taklif qonuni shuni ko‘rsatadiki, yuqori narx taklif miqdorini oshiradi. Taklifning narx elastikligi narxdagi o‘zgarishga qancha taklif miqdori o‘zgarishini ifodalaydi. Agar taklif narx o‘zgarishiga sezilarli darajada javob qaytarsa, tovar taklifi elastik deyiladi. Agar taklif narx o‘zgarishiga biroz javob qaytarsa, tovar taklifi noelastik deyiladi.
Taklifning narx elastikligi ishlab chiqaruvchilarning ishlab chiqargan tovarlar miqdori o‘zgarishiga bog`liq. Masalan, sohil bo‘yi yerlari noelastik taklifga ega, chunki ularni ko‘proq ishlab chiqarish deyarli imkonsizdir. Bunga zid holda, kitob, mashina va televizor kabi tovarlar elastik taklifga ega, chunki ularni ishlab chiqaruvchi firmalar yuqori narxlarga javoban o‘z faoliyatlarini uzoqroq davom ettirishadi.
Ko‘plab bozorlarda, taklifning narx egiluvchanligining asosiy aniqlovchisi vaqtdir. Taklif qisqa muddatdan ko‘ra uzoq muddatda elastikroq bo‘ladi. Qisqa muddat mobaynida, korxonalar ishlab chiqarish ko‘lamini birdaniga oshira olmaydilar. Demak, qisqa muddatda, taklif miqdori narxning o‘zgarishiga kamroq javob qaytaradi. Bunga zid holda, uzoq muddatda yangi zavodlar qurishi yoki eskilarini yopishi mumkin. Bundan tashqari bozorga yangi korxonalar kirishi va eskilari tugatilishi mumkin. Demak, uzoq muddatda taklif miqdori narx o‘zgarishiga sezilarli javob qaytaradi.
Taklifning narx elastikligini hisoblash
Biz taklifning narx elastikligi haqida boshlang`ich ma’lumotga ega bo‘ldik, endi chuqurroq yondashamiz. Taklifning narx elastikligi taklif miqdorining foizdagi o‘zgarishini narxning foizdagi o‘zgarishiga nisbati shaklida hisoblanadi, ya’ni:

Taklifning narx elastikligi=

Taklif egri chizigining turlari

Taklifning narx elastikligi narxga taklif miqdorining mazmunini ifodalagani sababli bu taklif egri chizig‘ining ko‘rinishida aks etadi. 5- tasvir 5 holatni korsatadi. A panelda korsatilgandek, chetdagi 0 elastiklikda taklif butunlay noelastikdir va taklif egri chizigi esa vertical. Bu holatda, taminlangan miqdor narxdan qat’iy nazar bir xil. Elastiklik o‘sganda, taklif egri chizigi tekislanib boradi, qaysiki, shuni korsatadiki, ta’minlangan miqdor narxda o‘zgarishiga ko‘proq ma’suldir. Qarshisidagi chetda, e panelda korsatilgandek, taklif butunlay elastic. Bu taklifning narx elastikligi cheksizlikka intilganda va taklif egri chizigi gorizantal bolganda sodir boladi. Narxdagi bir oz o‘zgarish miqdorning katta ko‘lamda o‘zgarishiga olib keladi.