O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi iqbol meliqo’ziyev

Nazorat savollari. 
1. Ekspozitsiya nima? 
2. Tasvirga olishda eksponometrik nazorat deb nimaga aytiladi? 
3. Eksponometr nima? 
4. Yoritilganlik deb nimaga aytiladi? 
1.3. Kinotasvir olishda operatorning yoritilgalikka talablari. 
Yoritilganlikni о‗lchanayotganda operator tomondan tasvirga olinayotgan 
obyektga nisbatan tо‗g‗ri pozitsiya tanlash juda zarur. Bunda lyuksmetrni yorug‗lik 
manbayidan tushayotgan nurlariga nisbatan tо‗g‗ri ishlatishda bо‗lib yoritish 
uskunalarini shunga qarab tо‗g‗ri о‗rnatishga va ekspozitsiyani yaxshi chiqishiga 
bog‗liq bо‗ladi. 
Bu о‗lchashni olib borishda yana tasvirga olinayotgan obyektni yassiligini yoki 
hajmliligini bilish zarur bо‗ladi. Hajmli obyektni kalitli yoritishda olinayotgan 
tekislikka yorug‗lik manbayidan tushayotgan nurlarga lyuksmetr perpendikulyar 
qо‗yilishi shart. 
Lyuksmetr har doim obyektninig muhim nuqtasiga, ya‘ni aktyorninig yuzining 
oldiga qо‗yilishi asosiy yorug‗lik manbayiga qaratilgan bо‗lishi kerak. 

---

22 
Bu qoida yassi obyektlarga yaramaydi. Buning uchun yorug‗lik manbayi qanday 
joylashganligidan qat‘iy nazar, tekislikning yuzasini parallel qо‗yilishi kerak. Agar 
bu qoida buzilsa, bu juda katta о‗zgarishlar tasvirning buzilishiga olib keladi. Har 
doim ekponometr asosiy yorug‗lik manbayiga (obyektning holatini hisobga 
olinmasdan) qaratilgan bо‗lsa, ―ekspozitsiya‖ni ikki marta ―nedoderjka‖ga olib 
keladi. 
Yoritilganlikni kontrastni о‗lchashda nisbiy taqqoslash usuli, ya‘ni obyektni 
maksimal va minimal yoritilganligini tenglashtirish bilan о‗lchanadi deb о‗tilgan edi. 
Maksimal yoritilganlikni о‗lchash katta qiyinchiliklar tug‗dirmaydi. Bunda 
lyuksmetrni joylashishi va yо‗naltirilishi oddiy bо‗lib kalitli yoritilganlikni о‗lchash 
usulidan foydalaniladi. Minimal yoritilganlikni о‗lchashda obyektdagi eng past 
yoritilganlik qaysi nuqtadaligini tanlashda qiyinchilik tug‗iladi. Hajmli jismni 
yoritilganligi maksimaldan asta sekin (plavno) minimalga о‗tadi, ayniqsa shunday 
nuqtada kо‗zning ilg‗ashi susayib boradi, ya‘ni obyektni tasvirga olib bо‗lmaydigan 
yon tomonida bo‗ladi. Bundan shu kelib chiqadiki, lyuksmetr soya bilan yorug‗lik 
orasida joylashtirilishi kerak bо‗ladi. 
Minimal yoritilganlikni о‗lchashda lyuksmetrni yorug‗lik oqimiga nisbatan 90° 
nuqtaga qо‗yiladi. 
Ba‘zida